40 χρόνια μετά: Η ιστορία "συνωστίζεται" (21-22.4.2007)

                        40 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ "ΣΥΝΩΣΤΙΖΕΤΑΙ"

                                                           

           Όσοι το χάλκαιον χέρι

                                                 βαρύ του φόβου αισθάνονται

                                                 ζυγόν δουλείας ας έχουσι.

                                                 Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία.          

                                                                        

                                                                                                Κάλβος

                     Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ του Σαββατοκύριακου, 21-22.4.2007

Τρία χρόνια μετά τη διακήρυξη, από τον μέντορα του νεοσυντηρητικού think-tank Φράνσις Φουτζιγιάμα, του «τέλους της Ιστορίας», ο σημαντικότερος εν ζωή ιστορικός, ο Έρικ Χομπσμπάουμ, έγραφε στην Εποχή των άκρων: «Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και ανατριχιαστικά χαρακτηριστικά  του τέλους του 20ου αιώνα είναι η καταστροφή του παρελθόντος, ή μάλλον των κοινωνικών μηχανισμών που συνδέουν τη σύγχρονη εμπειρία του ανθρώπου μ΄ εκείνη των προηγούμενων γενιών. Οι περισσότεροι νεαροί άντρες και γυναίκες αναπτύσσονται μέσα σε κάποιου είδους μόνιμο παρόν, απ’  όπου απουσιάζει η οποιαδήποτε οργανική σχέση με το δημόσιο παρελθόν των καιρών τους.»

Χρειάστηκε να συντελεστεί το κοινωνικό πείραμα της πλήρους διάλυσης και αποσύνθεσης μιας χώρας, η καταστροφή εκατομμυρίων ζωών, η μετατροπή της υπόθεσης του Ιράκ σε καρκινικό όγκο στο μαλακό υπογάστριο της μεγαλύτερης χώρας του πλανήτη. Χρειάστηκε η συμπερίληψη, με υπουργικές αποφάσεις, μιας ευρύτατης γκάμας βασανιστηρίων στις νόμιμες ανακριτικές μεθόδους στις ΗΠΑ. Χρειάστηκε να θεσμοθετηθεί η αφαίρεση στοιχειωδών δημοκρατικών και πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών - όχι μόνο απ’ όσους μεταφέρονται με δεμένα μάτια με τις πτήσεις της Air-CIA, και μέσω του αερολιμένα Αθηνών, από μυστική σε μυστική φυλακή χωρών και της Ευρωπαικής Ένωσης, αλλά πριν απ’  όλα από τα εκατοντάδες εκατομμύρια των πολιτών των ΗΠΑ και της Ε.Ε., και η εγκαθίδρυση αυτού που συναντούσαμε μόνο στις δυστοπίες επιστημονικής φαντασίας: της βιομετρίας στα διαβατήρια και στις ταυτότητες μας. Χρειάστηκε, προβάλλοντας σε απόλυτη μορφή το αίτημα της ελευθερίας (του οικονομικά και πολιτικά ισχυρότερου), να ξεπουληθεί το βασικότερο εργαλείο αναδιανομής μέρους του εισοδήματος υπέρ των οικονομικά ασθενέστερων, δηλ. η δημόσια ιδιοκτησία, να κουρελιαστεί πλήρως το “συμβόλαιο” της προηγούμενης ιστορικής περιόδου που κατοχύρωνε ένα μίνιμουμ πλέγμα προστασίας των εργαζόμενων από τις πιο άγριες εκδοχές της εκμετάλλευσης και να εγκαινιαστεί μια ζωή που στηρίζεται στην πλήρη “ελαστικότητα” για το σήμερα και στην πλήρη ανασφάλεια για το αύριο όχι πια στη Βομβάη, αλλά στις μητροπόλεις του αναπτυγμένου κόσμου. Χρειάστηκαν όλα αυτά, και βέβαια τα κινήματα που γεννήθηκαν στη βάση τους, για να διαλυθεί η ψευδαίσθηση μονιμότητας του παρόντος. Για ν΄ αποκατασταθούν ξανά, στον κόσμο και στη χώρα μας, οι μηχανισμοί που συνδέουν τη “σύγχρονη εμπειρία των νέων ανθρώπων” με το “δημόσιο παρελθόν των καιρών τους”. Χωρίς αυτή τη σύνδεση η έννοια της αλλαγής (των σχέσεων, της ζωής μας, του κόσμου) παραμένει κενή περιεχομένου.

Το κίνημα για μια ουσιαστική δημόσια, δωρεάν εκπαίδευση που αναπτύσσεται τον τελευταίο χρόνο στη χώρα μας  κατόρθωσε ν’ αποκρούσει, προς το παρόν, μια από τις αιχμές της επίθεσης της νεοσυντηρητικής πολιτικής, αυτή που, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά παντού στον κόσμο, ακούει στο σύνθημα της “μεταρρύθμισης” της εκπαίδευσης. (Η πολιτική αυτή δεν επιζητεί βέβαια να βελτιώσει  τη, συχνά απαράδεκτη, κατάσταση στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά να απορυθμίσει ό,τι έχει μείνει από μια εποχή που θεωρούνταν ακόμα ως αξία η δυνατότητα των παιδιών των λαϊκών στρωμάτων να έχουν πρόσβαση στο πανεπιστήμιο.”) Ταυτόχρονα όμως το κίνημα αυτό  λειτούργησε με μεγάλη αποτελεσματικότητα, στο επίπεδο διαμόρφωσης της συνείδησης, ως μηχανισμός αποκατάστασης της σχέσης του σήμερα με το παρελθόν. Όχι μόνο των νέων, αλλά και αρκετά μεγαλύτερων ανθρώπων, συμπεριλαμβανόμενης και της δικής μου γενιάς, της λεγόμενης “του Πολυτεχνείου”.

Η κάθε γενιά αποκτά τις δικές της εμπειρίες, βγάζει τα δικά της συμπεράσματα.  Οι νέοι  ανακαλύπτουν, μέσα από πιο δύσκολους δρόμους, το δικό μας «δημόσιο παρελθόν». Και μαζί τους το ξαναανακαλύπτουμε και μεις. Που στα ενδιάμεσα, από την άποψη του τρόπου ζωής και της συνείδησης που σχεδόν «αναγκαία» διαμορφώνει, μάλλον το είχαμε ξεχάσει. Ο φασιστικός οχετός που παρελαύνει από τα «παράθυρα» αρθρώνει ξανά το λόγο του «νόμου και της τάξης» - αυτόν τον τόσο οικείο λόγο 40 χρόνια πριν - στοχεύοντας στην αφύπνιση των φοβικών συνδρόμων των «νοικοκυραίων». Που όμως παιδιά τους είναι αυτά που κηρύσσουν την ανυπακοή, καταλαμβάνουν τις Σχολές, διαδηλώνουν στους δρόμους, «ραντίζονται» με χημικά, ξυλοκοπούνται και δικάζονται στα δικαστήρια. Η δημόσια ιστορία μπορεί να διδάσκεται και να ερευνάται θεωρητικά, μετατρέπεται όμως σε κινητήρια δύναμη της συνείδησης και της πράξης, σε τελευταία ανάλυση, κυρίως βιωματικά.  Αυτή είναι η εκδίκηση της Ιστορίας, που το 1989 διακηρυσσόταν το τέλος της.