ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΥΛΩΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Ηρακλείου ΠΑΤΡΙΣ την Τρίτη, 17.11.2009

  1. Η αρχή της 7ετίας σας βρήκε στα θρανία, πώς το αντιμετωπίσατε δεδομένων των αριστερών καταβολών της οικογένειάς σας;

Για ένα παιδί οι εντυπώσεις του πρώτου 24ωρου, κυρίως εικόνες ήττας αλλά και μια σπάνια για τα ελληνικά δεδομένα πράξη αντίστασης, είναι καθοριστικές. Όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 ήμουνα δωδεκάμισι χρονών, μαθήτρια της Α΄ Γυμνασίου. Παρασκευή πρωί, διασχίζοντας τους κεντρικούς δρόμους του Ηρακλείου υπό τον έλεγχο στρατιωτικών οχημάτων και περιπόλων δοκίμων αξιωματικών της ΣΕΑΠ, βρεθήκαμε σε κατάσταση αναταραχής στην αυλή του τότε Α’ Γυμνάσιου Θηλέων Ηρακλείου στη Λεωφόρο Δημοκρατίας. Θυμάμαι τη συμμαθήτρια και φίλη μου Κλειώ Μαμαλάκη να κλαίει σιωπηλά στο προαύλιο. Κάτι ήξερε. Την ίδια νύχτα συλλάβανε τη μητέρα της Ειρήνη, υποψήφια βουλευτίνα της ΕΔΑ, και τη στείλανε εξορία στα Γιούρα. Θα περνούσαν δυο χρόνια μέχρι να την ξαναδεί. Όταν μας διώξανε τελικά, βρήκα στο σπίτι των στενότερων φίλων των γονιών μου, της Ίκας και του Αντώνη Μαμαλάκη - μέχρι το θάνατο του από έμφραγμα, 2 μήνες πριν, Γραμματέα της ΕΔΑ Ηρακλείου - κλεισμένο σ’ ένα δωματιάκι το Στέλιο Παπαδομιχελάκη, το «θείο Στέλιο» όλης της παιδικής παρέας κοριτσιών. Γραμματέας Κρήτης της ΕΔΑ και μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, πρώην θανατοποινίτης με 15 χρόνια στις Φυλακές της Κέρκυρας, ήταν ο μοναδικός άνθρωπος από την ηγεσία της Aριστεράς που τον παραδέχονταν όλοι. Μεσημεράκι της 21ης Απριλίου, την ώρα που άρχιζε η επιβολή του στρατιωτικού νόμου και η απαγόρευση της κυκλοφορίας, κάποια απ’ τα παιδιά τον συνοδέψαμε, για ν΄ αναφέρουμε αν τον πιάνανε, ακολουθώντας τον από πίσω μέχρι να εξαφανιστεί στα δρομάκια κοντά στο λιμάνι. Αν και ο υπ. αριθμόν ένα καταζητούμενος στην Κρήτη, ήταν ο μόνος που δεν πιάστηκε ποτέ. Τους υπόλοιπους φίλους των γονιών μου που είχαν περάσει κείνη τη μέρα στην παρανομία, τους «ξετρυπώνανε» έναν-έναν το επόμενο διάστημα.

Θα συναντούσα ξανά το «θείο Στέλιο», αγνώριστο, με κάτασπρα μαλλιά, μεταμφιεσμένο σε γεροντάκο,  6 χρόνια αργότερα, το Φλεβάρη του 1973 λίγο πριν την πρώτη κατάληψη της Νομικής στην Αθήνα. Χωρίς να το ξέρει ούτε αυτός ούτε εγώ και παραβιάζοντας κάθε κανόνα συνωμοτικότητας, η γυναίκα του, η «θεία Διονυσία» της παρέας παιδιών στο Ηράκλειο, έκλεισε ραντεβού και στους δυο μας ταυτόχρονα. Όταν ξεπεράσαμε το σοκ της πρώτης συγκίνησης, το μόνο που βρήκα άξιο λόγου της περίστασης για να του πω ήταν ότι είμαι οργανωμένη – είχα μόλις γίνει μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ. Μου απάντησε χαμογελώντας ότι αυτό δεν το λέμε ποτέ. Μόλις πριν δύο χρόνια έμαθα ότι εκείνο το μεσημέρι της Παρασκευής το σπίτι που κατευθύνθηκε, ο πρώτος σταθμός στη μακριά αλυσίδα των σπιτιών της παρανομίας του, ήταν εκείνο της οικογένειας της Χαρούλας και του Θεόφιλου Τρουλλινού.

 Απόγευμα της 21^ης Απριλίου, Στρατιωτικός Νόμος πλέον, η κυκλοφορία  απαγορεύεται. Παρακολουθώ από το μπαλκόνι του σπιτιού μας, πάροδος Καλοκαιρινού, να περνά από τη λεωφόρο η μοναδική διαδήλωση που έγινε ενάντια στο πραξικόπημα πανελλαδικά. Νεαρά παιδιά, κυρίως εργαζόμενοι,  μέλη των Λαμπράκηδων και της ΕΔΗΝ. Συνθήματα, “Δε θα περάσει ο φασισμός”. Αργότερα αραιοί πυροβολισμοί απ’ τη  μεριά της Χανιόπορτας.

Θα μείνω στο μπαλκόνι μέχρι αργά  ν΄ αφουγκράζομαι τους πυροβολισμούς. Θα μου έπαιρνε πέντε χρόνια για να “κατέβω” απ’ το μπαλκόνι στο δρόμο και να ενωθώ με Έλληνες φοιτητές και ανθρακωρύχους στη Λιέγη του Βελγίου για την πρώτη παράνομη αφισοκόληση στη ζωή μου – η αφίσα ήταν του ΠΑΜE και ζητούσε στα γαλλικά λευτεριά για τους Έλληνες πολιτικούς κρατούμενους - και στην Αθήνα με τους πρώτους διαδηλωτές των τελευταίων χρόνων της δικτατορίας. Για να γίνει αυτό, θα υπήρχε μια ενδιάμεση διαχρονική διαδρομή, από κοινού με τις φίλες της εφηβείας, αντιδράσεων και αυθόρμητων πολιτικών και πολιτιστικών πρωτοβουλιών. Έχω γράψει γι’  αυτές στο αφιέρωμα για το Ηράκλειο του περιοδικού Ιδιόφωνο του Οκτωβρίου 2007.  Αυτές οι δραστηριότητες κατέληξαν  στην πρώτη “δημόσια” ομιλία μου, την άνοιξη του 1972, μαθήτρια πια της ΣΤ΄ Γυμνασίου. Ο Γενικός Διοικητής Κρήτης και κυριότερος πανελλαδικά προπαγανδιστής της χούντας, ο Γεωργαλάς, μετά από ομιλία του για την «Εθνοσωτήριο Επανάσταση» και την Παιδεία σε χίλιες συγκεντρωμένες μαθήτριες και καθηγητές  του Α’ Γυμνασίου Θηλέων Ηρακλείου, θα ζητούσε αιφνιδιαστικά κάτι που κανείς δε μας είχε ζητήσει ποτέ – όποια από μας ήθελε,  να πάρει το λόγο.  Προφανώς υπολόγιζε ότι καμιά δε θα το αποτολμούσε. Για μέρες μετά μαθήτριες, καθηγήτριες και καθηγητές έσκαγαν στα γέλια όποτε συναντιόμασταν.

2. Το Πολυτεχνείο το «έστησαν» νέοι, ηλικίας 18, 20 ετών, πιστεύετε πως οι επαναστάσεις ξεκινούν από τη νεολαία;

Μέσα από την ιστορία του σύγχρονου κόσμου αναδύεται μια λίγο-πολύ αδιάψευστη εικόνα. Οι νέοι δεν έχουν παιδιά και διαθέτουν λιγότερες κοινωνικοοικονομικές δεσμεύσεις. Βλέπουν τον κόσμο με πιο φρέσκια ματιά, δε θεωρούν ακόμα δεδομένα όλα όσα θεωρούν οι μεγαλύτεροι, άρα οι «κεραίες» τους είναι πιο ευαισθητοποιημένες σε καταστάσεις ανελευθερίας όσο και απέναντι στην άβυσσο από τις «συνήθεις» κοινωνικές αντιθέσεις. Ακόμα και οι εργαζόμενοι, ασχολούνται λιγότερο με τις «λεπτομέρειες» της καθημερινής ζωής που γεννά ο αγώνας για την επιβίωση και περισσότερο με τη «μεγάλη εικόνα» του κόσμου που τους περιβάλλει. Γι΄ αυτό και ανταποκρίνονται πολύ εντονότερα σε αξίες και στάσεις ζωής, στην απαίτηση για βαθιές ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές. Η «εμπροσθοφυλακή» όλων των εξεγέρσεων κι επαναστάσεων ήταν όχι τυχαία πάντα νεαρής ηλικίας. Πίσω τους βέβαια ακολουθούσαν οι μεγαλύτερες ηλικίες, που κατά κανόνα τους καθοδηγούσαν. Μέχρι σήμερα δεν είμαι σίγουρη αν αυτό γίνεται για το καλύτερο ή για το χειρότερο.

3. Αν γυρνούσατε το χρόνο πίσω, θα αλλάζατε τις επιλογές σας;

Τις βασικές επιλογές μου, τη συμπαράταξη με τους εργαζόμενους, με τους «κάτω», με την αριστερά, τη συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική πάλη, δε θα τις άλλαζα με τίποτα. Είναι αυτές που έδωσαν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή μου, που μ΄ έκαναν ό,τι άνθρωπος είμαι σήμερα. Επιμέρους επιλογές, αν μπορούσα, θ΄ άλλαζα πολλές. Κάθε άνθρωπος που ζει μέσα στην πραγματική ζωή κι όχι κλεισμένος σε χρυσελεφάντινο πύργο, μαθαίνει διαρκώς μέσα από μια διαδικασία διαψεύσεων και δικαιώσεων, κάνοντας ο ίδιος τα δικά του λάθη και επιχειρώντας να διορθώσει όσα απ’  αυτά – συνήθως λίγα - μπορούν να διορθωθούν.

4. Πόσο επηρέασαν τη μετέπειτα ζωή σας τα γεγονότα εκείνης της εποχής;

Μάλλον καθοριστικά. Με την έννοια ότι δημιούργησαν δεσμεύσεις και στάσεις ζωής, που με συνοδεύουν μέχρι σήμερα.

5. Πώς κρίνετε τον τρόπο που γιορτάζεται σήμερα η επέτειος της 17 Νοέμβρη;

Ο τρόπος γιορτασμού του Πολυτεχνείου με πορείες σε όλες τις πόλεις της χώρας, με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την κεντρική διαδήλωση που στην Αθήνα οδηγεί στην Αμερικάνικη Πρεσβεία, είναι μοναδικός από ιστορική άποψη. Ακόμα μοναδικότερη είναι η θαυμαστή πολιτική αντοχή του εδώ και 35 ολόκληρα χρόνια. Μάταια τον αφορίζουν από τις πιο διαφορετικές πλευρές ως παρωχημένο και αναχρονιστικό, προβλέποντας επανειλημμένα  το τέλος του. Η εμπειρία αυτών των δεκαετιών δείχνει ότι: Η πορεία της 17^ης Νοεμβρίου είναι ακόμα σε θέση να χάνει τα «τελετουργικά» χαρακτηριστικά και τη «συμβολική» συμμετοχή των μαζικών φορέων  και των αριστερών πολιτικών συλλογικοτήτων που την απαρτίζουν και να γίνεται πραγματικά μαζική, ζωντανή και μαχητική.  Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που καταφέρνει να συνδέσει το ιστορικό μήνυμα, του οποίου είναι φορέας, με τα ζωντανά αιτήματα και αναζητήσεις της τρέχουσας κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας, με τους σύγχρονους αγώνες των  εργαζόμενων, των φοιτητών, των μαθητών, κοριτσιών κι αγοριών. Η κατάσταση παρακμής και κρίσης των τελευταίων χρόνων είχε σαν αποτέλεσμα τη μετατροπή των πιο πρόσφατων απ’  αυτές τις πορείες σε πολυπληθέστατες και εξαιρετικά ζωντανές εκδηλώσεις μύχιων λαϊκών και νεολαιίστικων αναγκών και πόθων.

Μπορώ επίσης να σας διαβεβαιώσω, με βάση την προσωπική εμπειρία μου, ότι και ο περισσότερο τυποποιημένος γιορτασμός στα σχολεία, όπου υπάρχουν – και υπάρχουν σε πάρα πολλά απ’  αυτά – καθηγήτριες και καθηγητές πρόθυμοι να τον κάνουν ουσιαστικό, συναντιέται με την περιέργεια και με εκδηλώσεις πραγματικού ενδιαφέροντος από μεριάς των νέων παιδιών. Πολλά απ’  αυτά έχουν πραγματικά ισχυρές απόψεις για το θέμα.