ΤΟ «ΜΙΣΟ Τ’ ΟΥΡΑΝΟΥ» ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΡΙΣΗ

Ομιλία στη συζήτηση για το «μισό του ουρανού» στο Συμπόσιο του

ΣΦΕΑ 1967-1974 (πρώην χώρος του ΕΑΤ-ΕΣΑ, 21.04.2007)

Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες σχεδόν τις αναπτυγμένες χώρες, ο καπιταλισμός απελευθέρωσε βίαια τη γυναίκα, σύροντας την από το μικρόκοσμο των στενών φροντίδων του σπιτιού, της οικογένειας και της οικιακής οικονομίας στο μεγάκοσμο της κοινωνικής παραγωγής και της αγοράς. Ταυτόχρονα, όπως σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, αναπτυγμένες ή μη, ο σοσιαλισμός ως θεωρία, πολιτικά προγράμματα και ως κίνημα, αλλά και ως αξία και όραμα ζωής, έδωσε συγκεκριμένο περιεχόμενο σ΄ αυτή την απελευθέρωση. Παράλληλα και κυρίως για τις πλευρές της κοινωνικής προσωπικότητας της γυναίκας που σχετίζονται με την απελευθέρωση της σεξουαλικότητας της, συνέβαλλαν τα ιδιαίτερα κινήματα των γυναικών, που από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα αναπτύσσονται όχι πλέον μόνο ή κυρίως σε σύνδεση με το εργατικό κίνημα - όπως είχαν ξεκινήσει ένα αιώνα πριν.

    Οι γυναίκες ξεπλήρωσαν με τη σειρά τους και με το παραπάνω αυτές τις οφειλές. Η ανάπτυξη του κοινωνικού πλούτου αλλά και του καπιταλιστικού κέρδους στηρίχτηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην αυξανόμενη συμμετοχή της Ελληνίδας στην κοινωνική και οικονομική ζωή και στην, χάρη σ΄ αυτή τη συμμετοχή, ευρύτατη διεύρυνση της σφαίρας της εκμετάλλευσης. Όσο για τα διάφορα κινήματα του 20ου αιώνα, και πριν απ’ όλα το σημαντικότερο απ’ όλα, το εργατικό, η ραγδαία ανάπτυξη, ιδιαίτερα από το μεσοπόλεμο, της συμμετοχής των εργαζόμενων γυναικών και κοριτσιών και των φοιτητριών στο πολιτικό και συνδικαλιστικό κίνημα και στην πάλη για το μετασχηματισμό της κοινωνίας υπήρξε ο καταλυτικότερος παράγοντας για την έκταση αλλά και τη δυναμική που απέκτησε η πάλη για την απελευθέρωση του ανθρώπου και στη χώρα μας κατά τον αιώνα που πέρασε. Όχι τυχαία στο σύγχρονο κόσμο θα μας ήταν αδιανόητο να φανταστούμε κίνημα της εποχής της παγκοσμιοποίησης χωρίς τη μαζική και αποφασιστική συμμετοχή των γυναικών σ΄ αυτό.

    Σήμερα, μια ημερομηνία σημαδιακή, 40 χρόνια από την επιβολή του τελευταίου δικτατορικού καθεστώτος στην ευρωπαϊκή ήπειρο, θα ήθελα ν΄ αναφερθώ όχι στις γενικές πλευρές που χαρακτήρισαν την, αποφασιστικής σημασίας, συμμετοχή των γυναικών και ιδιαίτερα των νεαρότερων κοριτσιών στην πάλη για την ανατροπή του και για την οικοδόμηση μιας ριζικά διαφορετικής κοινωνίας στην πατρίδα μας, δηλ. στις κύριες πλευρές αυτής της πάλης: Είμαι σίγουρη ότι θα καλυφθούν ικανοποιητικά από τις συνομιλήτριες μου γύρω απ’ αυτό το τραπέζι. Αλλά σε μια δευτερότερη πλευρά, αυτή της θέσης της γυναίκας στην ανάκριση, που με απασχολεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Όχι λόγω οποιασδήποτε παρελθοντολογικής ή, εκ των υστέρων, ακόμα και νοσταλγικής διάθεσης προσέγγισης εκείνης της περιόδου, αλλά επειδή από την έναρξη του καινούργιου αιώνα σημαντικά προβλήματα που λίγα χρόνια πριν θα πίστευε κανείς ότι, τουλάχιστο σε θεωρητικό επίπεδο, έχουν λυθεί οριστικά, ξαναμπαίνουν με ιδιαίτερη ένταση. Και χρωματίζουν ιδιαίτερα δυσοίωνα τον αιώνα που δεν πρόκειται ν΄ αποτελέσει δικό μας αιώνα – εμείς είμαστε και θα παραμείνουμε παιδιά του δεύτερου μισού του 20ου -, συνιστά όμως το περιβάλλον στο οποίο ενηλικιώνονται και θα περάσουν τη ζωή τους τα παιδιά μας, τα παιδιά του σημερινού κόσμου και οι ακόμα μικρότερες ηλικιακά γενιές που ήδη τ΄ ακολουθούν.

    Η εμπειρία της 21ης Απριλίου που μοιραζόμαστε, αγαπητές φίλες και φίλοι, επιβεβαιώνει ότι προϋπόθεση για ν΄ ανακαλύψει οποιοσδήποτε τον εαυτό του στη θέση του αντικείμενου μιας ανακριτικής διαδικασίας για πολιτικούς λόγους αποτελεί η συμμετοχή του, με τη μια ή άλλη μορφή, στην πάλη για την αλλαγή της κοινωνίας. Τα κορίτσια δηλ. που βρέθηκαν σ΄ αυτή τη θέση είχαν παλέψει για την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος, που στήριζαν με μοναδική συνέπεια ο αμερικάνικος παράγοντας και η άρχουσα τάξη, οι ελληνικές ελίτ. Κοινή είναι η διαπίστωση ότι η διαδικασία απελευθέρωσης της γυναίκας είχε ως παράπλευρη συνέπεια η ανάκριση να μη διαθέτει τη δυνατότητα διακρίσεων με βάση το φύλο. Κι αν τέτοιες υπήρξαν, ήταν μάλλον σε βάρος των γυναικών, καθώς η εκμετάλλευση της γυναικείας σεξουαλικότητας με στόχο την απόσπαση ομολογίας αποτελεί πανάρχαια και οικουμενική πρακτική.

     Στην πατρίδα μας η ισότιμη αντιμετώπιση αντρών και γυναικών από την άποψη των ανακριτικών μεθόδων από ιστορική άποψη και με βάση τα ίδια κριτήρια, ισχύει ήδη πρωθύστερα από την 4η Αυγούστου. Η ευρύτατη πλέον συμμετοχή των γυναικών στην Αντίσταση και στον Εμφύλιο είχε τις συνέπειες της και στην «προαγωγή» των γυναικών από τον πάγο και το ρετσινόλαδο του μεταξικού Υπουργού Δημόσιας Τάξης Μανιαδάκη, μέσω της πλήρως εξισωτικής πολιτικής της Γκεστάπο της Οδού Μέρλιν, στις φυλακές και τα ξερονήσια του εμφυλιοπολεμικού και μετεμφυλιοπολεμικού καθεστώτος. Εκεί συνδύαζαν τη συνέχιση της ανάκρισης πριν και μετά τη δίκη, αν η κατηγορούμενη δεν καταδικαζόταν σε θάνατο, με χρήση των βασανιστηρίων ως ταυτόχρονα ανακριτικό, τιμωρητικό και τρομοκρατικό μέσο προκειμένου ν΄ αποσπαστούν δηλώσεις αποκήρυξης.

     Η δικτατορία της 21ης Απριλίου, συλλαμβάνοντας και στέλνοντας μαζικά γυναίκες χωρίς δίκη στα Γιούρα, ξεκαθάρισε άμεσα τους λογαριασμούς του προηγούμενου καθεστώτος με το πιο δραστήριο τμήμα των πολιτικοποιημένων γυναικών, από τις αγωνίστριες της Αντίστασης μέχρι τις «Λαμπράκισσες», που τις συνόδευε η αντιδραστική μυθολογία περί «μαύρων καλτσών»: Το στερεότυπο της πολιτικοποιημένης νέας γυναίκας-πόρνης, που σε μια κοινωνία που ήθελε ακόμα τη γυναίκα να φτάνει παρθένα στο γάμο, εμφανιζόταν να κάνει χρήση της σεξουαλικότητας της προκειμένου να ξελογιάζει ιδεολογικά εθνικόφρονες νέους – ένα ιδεολόγημα που συνοδεύει τις αριστερές γυναίκες ήδη από το μεσοπόλεμο. Τα επόμενα χρόνια το χουντικό καθεστώς συγκέντρωσε απερίσπαστο την προσοχή του στις μικρότερες ηλικίες. Η μεγάλη πλειοψηφία των γυναικών που βασανίστηκαν σε Τμήματα Ασφαλείας και στρατόπεδα σ΄ ολόκληρη τη χώρα, κι ιδιαίτερα στα Αρχηγεία της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών στις οδούς Μπουμπουλίνας και Μεσογείων, αλλά και της ΕΣΑ -στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και στο ΚΕΣΑ - μεταξύ 1968 και 1974 ήταν νέες, κατά κανόνα κατά τη σύλληψη τους μεταξύ 18 και 25 ετών, ανήκαν σχεδόν όλες σε παράνομες αντιδικτατορικές οργανώσεις όπως (χρονολογικά) ο Ρήγας Φεραίος, το ΠΑΜ και η ΚΝΕ και, τα τελευταία χρόνια, και σε κάποιες μικρότερες. Ανήκαν όλες στο χώρο της Αριστεράς, ιδιαίτερα της κομμουνιστικής, και δεν ανήκαν στην κατηγορία των λεγόμενων «επώνυμων» γυναικών. Πράγμα που άναβε το πράσινο φως για την υποβολή τους σ’ ένα μεθοδικά οργανωμένο σύστημα βασανισμού προκειμένου ν’ αποσπαστούν πληροφορίες για τη δράση των οργανώσεων και τη συμμετοχή προσώπων στο παράνομο αντιδικτατορικό κίνημα.

    Τα κορίτσια μοιράστηκαν την τύχη των αγοριών: Τη σχετικά τυποποιημένη διαδικασία, που καταγράφεται σχεδόν σε κάθε ανακριτικό περιστατικό σ’ οποιοδήποτε μέρος της χώρας. Η διαδικασία αυτή συνδύαζε το λεγόμενο «χοντρό ξύλο» με το φάλαγγα, διανθισμένη κατά περίπτωση και με κάποιες από τις υπόλοιπες δέκα μεθόδους βασανισμού, που καταγράφονται ήδη στην ειδική Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ελλάδα που κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το Γενάρη του 1968. Στην ίδια Έκθεση γίνεται αναφορά σε πολυάριθμα συγκεκριμένα περιστατικά σεξουαλικά προσανατολισμένων βασανιστηρίων.

     Όσες υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της ανάκρισης ξέρουν ότι πολύ πιο φθοροποιός από την πρόκληση σωματικού πόνου είναι ο ψυχολογικός βασανισμός, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν όρια κράτησης και οι γυναίκες βρίσκονται στη διάθεση των ανακριτών τους για φαινομενικά απεριόριστο χρονικό διάστημα. [Δε μπορεί ν΄ αποφύγει κανείς τους συνειρμούς για τα διάφορα σημερινά Γκουαντανάμο, τις κρατήσεις επί χρόνια χωρίς δίκη σε μυστικές φυλακές]. Σε συνθήκες που η διάρκεια της ανάκρισης εμφανιζόταν περίπου απεριόριστη, συνδυάζοντας τις όποιες πληροφορίες είχαν για την οικογενειακή και προσωπική ζωή των υπό ανάκριση γυναικών (από παρακολουθήσεις, καταθέσεις συγκρατούμενων τους, πληροφορίες που αποσπούσαν από τις ίδιες τις οικογένειες τους, προσωπικά γράμματα, ημερολόγια και άλλα γραφτά, ακόμα και ποιήματα, που συγκέντρωναν κατά την έρευνα στο σπίτι που ακολουθούσε πάντα τη σύλληψη τους), αξιοποιώντας ακόμα και τα ιδιαίτερα σωματικά χαρακτηριστικά μ΄ εστίαση συνήθως στις ανατομικές λεπτομέρειες των οπισθίων της ανακρινόμενης, επιχειρούσαν στο πολύμηνο διάστημα που τις είχαν στη διάθεση τους ν΄ αναζωογονήσουν όλες τις κοινωνικές και πολιτισμικές προκαταλήψεις και φόβους. Με στόχο να υποκαταστήσουν στα μάτια των κοριτσιών την όποια εικόνα είχαν οι ίδιες για τον εαυτό τους με την παραμορφωτική εικόνα της «βρώμικης» γυναίκας-παρία, που απορρίπτεται όχι πια από την κοινωνία, αλλά και από την ίδια της τη συνείδηση. Ευελπιστούσαν ότι η πυροδότηση μιας διαδικασίας εσωτερικής αποσταθεροποίησης και της επακόλουθης αποσάθρωσης μπορούσε σε ορισμένες περιπτώσεις ν΄ αποδειχτεί αποτελεσματικότερη από τα βασανιστήρια για το «σπάσιμο» της νεαρής κρατούμενης.

      Είναι γνωστό ότι χάρη στους πολιτικούς και νομοθετικούς συμβιβασμούς που συνόδευσαν την κατάρρευση της δικτατορίας, καθώς και το γεγονός ότι οι μηχανισμοί απονομής δικαιοσύνης παρέμειναν ουσιαστικά ανέγγιχτοι, οι βασανιστές – μ΄ εξαίρεση την πρώτη δίκη της ΕΣΑ – παρέμειναν ατιμώρητοι. Έγινε μια και μοναδική δίκη βασανιστών της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών - στη Χαλκίδα το Νοέμβριο του 1975. Η Δίκη της Χαλκίδας αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά το «χτύπημα» του κλιμακίου του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στις 14 Φλεβάρη του 1974. [Όλες οι προηγούμενες υποθέσεις – ανάμεσα τους και οι καταγγελίες για βασανιστήρια που είχαν κάνει στις δίκες τους τα κορίτσια του «Ρήγα Φεραίου» το 1968 και 1969 - έγινε δεκτό ότι καλύπτονταν από την «αμνηστία» που είχε χορηγήσει ο Παπαδόπουλος στα όργανα του καθεστώτος του το καλοκαίρι του 1973]. Από τη Δίκη της Χαλκίδας - απ’ την οποία όλοι οι αξιωματικοί της Ασφάλειας αποχώρησαν ελεύθεροι και λοιδορώντας τους μάρτυρες - θυμάμαι ακόμα με κατάπληξη ένα γεγονός: Το δικαστήριο όσον αφορούσε στα κορίτσια-μάρτυρες κατηγορίας φαινόταν να ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για τις δικές τους καταθέσεις για κάποιες απόπειρες βιασμού μέσα στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας, δηλ. για ένα αδίκημα που στο κάτω-κάτω δεν είχε ολοκληρωθεί ούτε μπορούσε καν ν΄ αποδειχτεί ότι τελέστηκε έστω και ως απόπειρα, παρά για τις μαρτυρίες βασανισμού με φάλαγγα κ.α. των ίδιων κοριτσιών, αδικήματα που είχαν τελεστεί ολοκληρωμένα και για τα οποία υπήρξαν, στον ανακριτή και στη Δίκη της Χαλκίδας, μαρτυρίες και τρίτων. Τόσο συγκρατουμένων τους όσο και της ίδιας της γιατρού των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού, που είχε εξετάσει η ίδια στο γιατρείο της φυλακής και στείλει για παραπέρα εξετάσεις σε νοσοκομεία τουλάχιστον όλες όσες προφυλακίστηκαν και μετήχθησαν από την Ασφάλεια στον Κορυδαλλό τον Ιούλιο του 1974.

     Κατά την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα, στην Ευρώπη συνυπήρχαν 4 δικτατορικά καθεστώτα, συμπεριλαμβανόμενης και της γειτονικής Τουρκίας, ενώ τέτοια καθεστώτα είχαν επιβληθεί στο μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής. Σήμερα τα πράγματα εμφανίζονται πολύ πιο καθαρά και, ταυτόχρονα, πολύ πιο συγκεχυμένα. Ολόκληρος ο αναπτυγμένος κόσμος και όχι ασήμαντο μέρος του λιγότερο αναπτυγμένου αποτελείται πλέον από δημοκρατικά εκλεγμένα, κοινοβουλευτικά καθεστώτα. Και βέβαια στην πατρίδα μας η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική όχι μόνο από την περίοδο της δικτατορίας, αλλά και από τη σκοτεινή μετεμφυλιοπολεμική περίοδο που προηγήθηκε και γέννησε τη χούντα των συνταγματαρχών. Στον σημερινό κόσμο ως πηγή των μαζικότερων εκφράσεων των νέων αντιστάσεων εμφανίζεται η αντίδραση απέναντι στις συνέπειες των πολιτικών του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και ιδιαίτερα απέναντι στις συνέπειες του λεγόμενου «πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία». Συνέπειες που αντανακλώνται όχι μόνο στην πρακτική συντριβή βασικών πλευρών του Διεθνούς Δίκαιου ή στη διάλυση της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων σε μια χώρα όπως το Ιράκ, αλλά και στην καθημερινή ζωή των εκατοντάδων εκατομμυρίων κατοίκων της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

      Όλο αυτό το φοβικό πλέγμα μέτρων που στο όνομα της «αντιτρομοκρατικής πάλης» νομοθέτησαν τα τελευταία χρόνια δημοκρατικές κυβερνήσεις, με αποκορύφωμα θεσμούς παρακολούθησης των πολιτών τους που μέχρι σήμερα συναντούσαμε μόνο σε δυστοπίες επιστημονικής φαντασίας, 40 χρόνια πριν οι δικοί «μας» συνταγματάρχες θα μπορούσαν μόνο να το ονειρεύονται… Ταυτόχρονα ξέρουμε ότι αυτό το πλέγμα μέτρων, που τινάζει στον αέρα το στοιχειώδες δίκτυο προστασίας των ατομικών και συλλογικών δημοκρατικών δικαιωμάτων κι ελευθεριών στο εσωτερικό κάθε χώρας, έχει πολύ ευρύτερους στόχους απ’ αυτούς, στο όνομα των οποίων θεσπίζεται. Στους στόχους του συμπεριλαμβάνεται και η θωράκιση για το παρόν και ιδιαίτερα για το μέλλον απέναντι σ΄ όσους στην Ελλάδα αποκαλούμε πλέον «γενιά των 700 ευρώ»: Τους νέους που στις αναπτυγμένες χώρες βλέπουν τη ζωή τους να ξετυλίγεται σε μια έρημο κοινωνικής και οικονομικής ανασφάλειας, χωρίς ιδιαίτερα περιθώρια ελπίδας. Αποτέλεσμα των, κυρίαρχων σε Ε.Ε. και ΗΠΑ, πολιτικών του νεοσυντηρητισμού, που κουρέλιασαν το «συμβόλαιο» της προηγούμενης ιστορικής περιόδου, αυτό που, ανάλογα και με την ιστορία των κινημάτων της κάθε χώρας, κατοχύρωνε κάποια μίνιμουμ προστασία των εργαζόμενων από τις πιο άγριες εκδοχές της εκμετάλλευσης και της φτώχειας. Απ’ αυτούς τους νέους προέρχονται οι εκατοντάδες χιλιάδες που δραστηριοποιούνται στην πάλη ενάντια σε πλευρές της παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου. Αυτές οι γενιές θεωρούνται ταυτόχρονα σ΄ όλες τις εκθέσεις των διαφόρων επιτελικών κέντρων που παρακολουθούν και προβλέπουν τις εξελίξεις για την ανάπτυξη εργαλείων στρατηγικών επιλογών, υλικό για σοβαρές κοινωνικές εκρήξεις στο μέλλον.

     Θεωρώ όχι ασήμαντο και δευτερεύον ζήτημα τ΄ ότι κεντρικό θέμα στο πλαίσιο μιας συζήτησης για την αστυνομική ανάκριση, που πρωτοάνοιξε μεταξύ αμερικανών, κυρίως, καθηγητών Νομικής, τέλη του 2001, και παρήγαγε ήδη τα πρώτα σκιώδη νέα νομοθετικά πλαίσια, είναι όχι η νομιμότητα ή μη, αλλά η έκταση της νομιμοποίησης των βασανιστηρίων. Ήδη στις ΗΠΑ ο Ράμσφελντ μπορεί να «θυσιάστηκε» στην κατακραυγή για την εξέλιξη της πολεμικής επέμβασης στο Ιράκ, στον αμερικάνικο στρατό παραμένει όμως σε ισχύ το διάταγμα του, που αποχαρακτηρίζει μια σειρά βασανιστήρια, όπως είναι η στέρηση ύπνου, η αναγκαστική πολυήμερη ορθοστασία, η μακρόχρονη υποβολή σε έντονο θόρυβο ή σιωπή, η μακρόχρονη διαβίωση στο σκοτάδι, η πρόκληση μερικής ασφυξίας με σακούλα με ή χωρίς νερό στο κεφάλι κ.α. και τα συμπεριλαμβάνει στις νόμιμες ανακριτικές μεθόδους. Μέσα στον προηγούμενο μήνα υπήρξαν εκπομπές στις ΗΠΑ, στις οποίες πρώην στρατιωτικοί υποστήριξαν ότι ιδιαίτερα η τηλεοπτική σειρά μεγάλης ακροαματικότητας «24» επηρεάζει έντονα στρατιώτες και αξιωματικούς στο χειρισμό των ανακρινόμενων. 

    Επεδίωξα να δω σε DVD τα πρώτα επεισόδια του πρώτου κύκλου της σειράς. Σ΄ αυτά σε περιστατικά ανάκρισης και προκειμένου ν΄ αποσπαστούν πληροφορίες οι οποίες μπορεί να έσωζαν από θανάσιμους κινδύνους πολλές ζωές, ο μεν σούπερ πράκτορας της Αντιτρομοκρατικής Τζακ Μπάουερ, πολύ αποτελεσματικότερος από τους συναδέλφους του ακριβώς επειδή παραβιάζει τους κανόνες, πυροβολεί στα πόδια ένα δεμένο και ανακρινόμενο τρομοκράτη, ενώ υποβάλλει σε ηλεκτροσόκ με καλώδια από ένα πορτατίφ σε δωμάτιο ξενοδοχείου έναν, άδικα όπως αποδείχτηκε, ύποπτο για τρομοκρατία. Ταυτόχρονα οι άλλοι πράκτορες της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας, που σέβονται τους κανόνες, προκειμένου να κάμψουν την αντίσταση ενός φοιτητή, μέλους του φιλειρηνικού κινήματος, να κατονομάσει τους φίλους του – ο ίδιος δεν είναι ύποπτος τρομοκρατίας, αλλά στο φιλικό του κύκλο θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνονται τρομοκράτες – τον υποβάλλουν σε πολύωρες διαδικασίες με την ονομασία «πρόκληση αισθητηριακής σύγχυσης», κρατώντας τον δεμένο σε μια καρέκλα στο σκοτάδι με μάτια και στόμα σφραγισμένα και στ’ αυτιά ακουστικά με διαπεραστικής έντασης ήχους υψηλών συχνοτήτων. Οι ίδιοι υποβάλλουν σε ηλεκτροσόκ με μικρό φορητό μηχάνημα, στην περιοχή του λαιμού και μέχρι αναισθησίας, μια υπάλληλο τους, την οποία αδίκως, όπως αποδεικνύεται τελικά, υποψιάζονταν για συνεργασία με τρομοκράτες…

      Αν μέσω κάποιας χρονομηχανής, απ’ αυτές που υπάρχουν ακόμα μόνο στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, άνθρωποι που μοιράστηκαν τις επί δικτατορίας εμπειρίες της γενιάς μας μεταφέρονταν κατευθείαν στο σημερινό κόσμο, δύσκολα θα μπορούσαν να συλλάβουν μια τόσο αντιφατική και περίπλοκη κατάσταση. Όπως το να συζητείται δημόσια, σε δημοκρατικά καθεστώτα, η οριοθέτηση του επιπέδου πόνου μέχρι το οποίο η πρόκληση πόνου λόγω υπέρτερου έννομου συμφέροντος θα πρέπει να θεωρείται επιτρεπτή.

       Μπορεί από το Γκουαντανάμο μέχρι τις μυστικές φυλακές σε χώρες της Ε.Ε., αλλά και σε αμερικανόφιλα αυταρχικά καθεστώτα, να οδηγούνταν με ενδιάμεση στάση και στον Αερολιμένα Αθηνών με τις πτήσεις της ΑIR-CIA επιβαίνοντας στην Prison Class (όπως λέει και μια αφίσσα της Διεθνούς Αμνηστίας) άντρες-θύματα απαγωγής κατά μεγάλη πλειοψηφεία. Αυτό ωστόσο κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη θέση των γυναικών που βρέθηκαν σ΄ αυτή την κατάσταση, όπως έδειξαν και οι μαρτυρίες των γυναικών που συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν μετά την εισβολή της «Συμμαχίας των Προθύμων» στο Ιράκ. Όσο για το μέλλον, η αναλογία των φύλων είναι εύκολο ν’ αλλάξει ξανά. Αυτές τις μέρες, για παράδειγμα, δημοσιεύτηκε μελλοντολογική έκθεση ειδικού τμήματος του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών με πρόβλεψη για την κατάσταση στον κόσμο το 2036. [Ας θυμηθούμε ότι στη Βρετανία σήμερα αντιστοιχεί 1 κάμερα ανά 14 πολίτες και ότι ο κάθε κάτοικος του Λονδίνου βιντεοσκοπείται μέχρι και 300 φορές τη μέρα από τη στιγμή που εγκαταλείπει το σπίτι του μέχρι την επιστροφή του.] Σύμφωνα με τη βασική πρόβλεψη της, οι «στρατηγικές τάσεις» προς το 2036 συμπεριλαμβάνουν άνοιγμα της αβύσσου που χωρίζει πλούσιους και φτωχούς, ένταση των κοινωνικών αντιθέσεων και μεταλλαγή του χαρακτήρα των κινημάτων σε εντονότερα κοσμικό και, κατά πάσα πιθανότητα, πάντα σύμφωνα με την έκθεση, μαρξιστικό. Σύμφωνα και πάλι με την έκθεση, μέχρι τότε οι άνθρωποι θα φέρουν την ταυτότητα τους σε μικροτσίπ εμφυτευμένα στον εγκέφαλο, το διάστημα θα έχει στρατιωτικοποιηθεί και πολλές χώρες θα διαθέτουν εξελιγμένα όπλα νετρονίου που θα μπορούν, σύμφωνα και με τον αρχικό σχεδιασμό τους από τις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του ’70, να νεκρώνουν καθετί ζωντανό μέσα σε συγκεκριμένη ακτίνα χωρίς να προκαλούν υλικές ζημιές. - Θεωρητικά θα μπορούσα να είμαι και τότε ζωντανή, θα έχω μόλις κλείσει τα 80, ειλικρινά όμως δε θα ‘θελα να ζω σε μια κοινωνία όπου θα είμαι όχι μόνο «ενσωματωμένη», όπως αρκετοί που ζουν ανάμεσα μας σήμερα, αλλά επιπλέον και «εμφυτευμένη».

      Τελικά, μέρος της μαγικής εικόνας του φοβικού οικοδομήματος που οικοδομείται σήμερα αποτελεί και τ’ ότι φαίνεται μεν να αφορά κυρίως τους άντρες, στην πραγματικότητα όμως απευθύνεται εξίσου και στα δύο φύλα.

Αν αναλογιστεί κανείς την ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας κατά τη διάρκεια και τα χρόνια αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, προκαλεί εντύπωση η ρηχότητα των αντιδράσεων στην κατεύθυνση που παίρνουν τα πράγματα. Ίσως στο βάθος αυτό να έχει να κάνει με κάποια γενικευμένη αίσθηση ότι αυτό το πλέγμα μέτρων, όσο απεχθές κι αν είναι, σε τελευταία ανάλυση αφορά τους «άλλους»: Το κοινωνικό και πολιτικό περιθώριο, τους μετανάστες, και μάλιστα κυρίως τους μουσουλμάνους και τους άντρες [βλ. υπόθεση της απαγωγής των Πακιστανών ή του ξυλοδαρμού, μέσα σε αστυνομικό τμήμα, Αφγανών, συμπεριλαμβανομένων και 15χρονων παιδιών] και τους τρομοκράτες, με ή χωρίς εισαγωγικά. Ο ξυλοδαρμός των φοιτητριών από τη Θεσσαλονίκη κατά το πανελλαδικό συλλαλητήριο της Πέμπτης, 8 Μαρτίου 2007 , πριν και μετά τη σύλληψη τους, κοριτσιών δηλ. που είναι τα δικά μας παιδιά και τα παιδιά των ανθρώπων της διπλανής πόρτας, αποδείχνει για μια ακόμα φορά τη μεγάλη αλήθεια, που κατά βάθος όλοι ξέρουμε αλλά προτιμούμε να αγνοούμε: «Ποτέ μη ρωτήσεις για ποιον χτυπάει η καμπάνα. Χτυπάει για σένα.» Στο επόμενο διάστημα είναι φανερό ότι θα πρέπει να κάνουμε πολύ περισσότερα γι΄ αυτό απ’ ό,τι έχουμε κάνει μέχρι τώρα.