ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ, ΜΝΗΜΟΝΙΑ ΚΑΙ ΧΡΕΟΣ ΣΕ ΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑ 1,5 ΕΚ. ΑΝΕΡΓΩΝ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ, ΜΝΗΜΟΝΙΑ ΚΑΙ ΧΡΕΟΣ ΣΕ ΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑ 1,5 ΕΚ. ΑΝΕΡΓΩΝ 

Διεθνές Συνέδριο Ινστιτούτου Πουλαντζά 

Η ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, 29-30.11.2013

 Η Ελλάδα του 2013 είναι η βομβαρδισμένη Δρέσδη στην Ευρώπη του 1945: 

 -25% μείωση ΑΕΠ, η δεύτερη μεγαλύτερη παγκόσμια σε καιρό ειρήνης στη νεώτερη ιστορία. Με το Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ (ΙΝΕ-ΓΣΕΕ) να υποστηρίζει ότι μόνο το 15% απ’ αυτό είναι ακόμα ανακτήσιμο ως παραγωγικό δυναμικό, ενώ το 10% είναι απαξιωμένο, χαμένο οριστικά μαζί με τις εξαρτημένες θέσεις εργασίας του. 

Η πρόβλεψη της ΕΕ και του Κρατικού Προϋπολογισμού 2014 ότι η ελληνική οικονομία θ’ αναπτυχθεί μέσα σ’ ένα χρόνο κατά 4,6%, για να περάσει από -4% ύφεση το 2013 σε 0,6% οριακή ανάπτυξη το 2014, δεν πείθει: Οι υπολογισμοί προϋποθέτουν άνοδο των, μέχρι σήμερα αμελητέων, άμεσων ιδιωτικών επενδύσεων και των εξαγωγών, αρνητικών την τελευταία διετία αν εξαιρεθούν τα πετρελαιοειδή. Παίρνοντας υπόψη ότι η μεγάλη πλειοψηφία από τις 44.000 νέες επιχειρήσεις που άνοιξαν το 2012, ήταν στον τομέα της εστίασης, αλλά και την ιδιαίτερη στρέβλωση της οικονομίας σε σχετικά ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της πρώτης δεκαετίας του ευρώ, καταλαβαίνουμε γιατί αυτό που χρειάζεται η χώρα δεν είναι απλώς οικονομική μεγέθυνση, αλλά ουσιαστική ανάπτυξη με άξονα μια πολύπλευρη παραγωγική ανασυγκρότηση.

 - 28% ανεργία με 1 εκ ανέργους παραπάνω μέσα σε 4 χρόνια, με την πλειοψηφία πλέον μακροχρόνια άνεργους. Με 60% ανεργία των νέων και μια ολόκληρη «πόλη» νέων επιστημόνων, 120.000 νέων ανθρώπων, να έχει οικοδομηθεί διάσπαρτη στο εξωτερικό μέσα στην τετραετία των Μνημονίων: Διπλασιάζοντας την, μέχρι τότε ισάριθμου πληθυσμού, «πόλη» Ελλήνων επιστημόνων κάθε ηλικίας, που είχε διαμορφωθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια μέχρι το 2009: Ο γυρισμός στην Ελλάδα τις «καλές εποχές» ήταν ήδη πολύ χαμηλός: περίπου 10%.

 - Ο μέσος πραγματικός μισθός μειωμένος κατά 22% μεταξύ 2009-2014, ο μέσος ονομαστικός κατά 50% κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. 

 (Οι υπολογισμοί είναι από τη μελέτη του 2013 του Ronald Janssen για όλο το Νότο – ως πολιτική έννοια -, «Real wages in the Eurozone: Not a Double, but a Continuing Dip» και συμπίπτουν με τους υπολογισμούς του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. Στη μελέτη αυτή ο Jannsen διαπιστώνει επίσης, κάνοντας χρήση των προβλέψεων του ΔΝΤ, ότι - αντίθετα με τη βασική υπόθεση της θεωρίας της πολιτικής εσωτερικής υποτίμησης – στη ζωή τα επίπεδα τιμών δεν προσαρμόζονται στην πτώση των μισθών κατά τα αναμενόμενα, με αποτέλεσμα κατά την 5ετία εφαρμογής των πολιτικών λιτότητας, η σχέση μισθών/τιμών να έχει χειροτερέψει.) 

-Η προοπτική για τον δημόσιο τομέα από άποψη μεγέθους, σύμφωνα με την Έκθεση Αξιολόγησης της ΕΕ του καλοκαιριού 2013, διαγράφεται σε 3 εναλλακτικά σενάρια: Δημόσιο 450.000 υπαλλήλων ή δημόσιο 400.000 υπαλλήλων ή δημόσιο 360.000 υπαλλήλων. Σε όλες τις περιπτώσεις εκτός βεληνεκούς ευρωπαϊκής χώρας, με παραπομπή ποσοτικά, άρα και ποιοτικά, σε σχέση με τη δυνατότητα εξυπηρέτησης πραγματικών κοινωνικών και αναπτυξιακών αναγκών, σε τριτοκοσμικό δημόσιο τομέα.

 -Τουλάχιστον 3 εκ. ανασφάλιστοι, χωρίς πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες υγείας, κι ένα ταμείο, ο ΟΑΕΕ, που η πλειοψηφία των εγγεγραμμένων αδυνατεί να πληρώσει τ’ ασφάλιστρα και στερείται φροντίδας υγείας.

 -Σύστημα κοινωνικής ασφάλισης πλήρως αποδιοργανωμένο, με προοπτική συνταξιοδότησης τα 70, εγκαταλείπεται από το 2015, από άποψη κρατικής χρηματοδότησης, ως προς οτιδήποτε πάνω από τα 360 ευρώ το μήνα: Κι αυτά εγγυημένα όχι για όλους τους συνταξιούχους κι όχι για όλα τα ταμεία. 

-Σύμφωνα με 5 νέες μελέτες για τη φτώχεια από 4 διαφορετικά ΑΕΙ, που παρουσιάστηκαν στη Βουλή συνδυασμένα υπό την αιγίδα του Γραφείου Προϋπολογισμού το Νοέμβριο 2013, φτώχεια και κίνδυνος φτώχειας σε ποσοστά πολύ πάνω από το μ.ο. της ΕΕ. Πλέον στις πόλεις κι όχι στην ύπαιθρο, κυρίως Έλληνες και κυρίως νεώτερες, παραγωγικές ηλικίες. Στη χειρότερη κατάσταση οι μονογονεϊκές και οι οικογένειες με παιδιά, με μεγάλη αύξηση της παιδικής φτώχειας: Με στοιχεία 2012 από την τελευταία έρευνα νοικοκυριών της ΕΛΣΤΑΤ, περισσότεροι πλέον από 1.000.000 άνθρωποι ζουν σε νοικοκυριά, όπου κανένας απ’ τους δύο δεν εργάζεται ούτε έχουν άλλα εισοδήματα ή επιδότηση. Το 20% απ’ αυτούς είναι πτυχιούχοι, το 40% απ’ τους τελευταίους με μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους.

 - Αποτελεί γρίφο, το πώς μπορεί να υπάρξει ανάκαμψη σε μια οικονομία χωρίς ρευστότητα - μια creditless recovery, σύμφωνα και με την, καινούργια κι αυτή, σχετική θεωρία (απασχολεί ακαδημαϊκά από το 2006, μόλις τώρα αρχίζουν οι σχετικοί πρακτικοί «πειραματισμοί» σε χώρες). 

 Με την πιστωτική ασφυξία να συνεχίζεται το 2013 γύρω στο -3,5%, με «μια απ’ τα ίδια» και για το 2014, καθώς οι, ανακεφαλαιοποιημένες με έως και 43 δισ., μέχρι στιγμής, λεφτά του λαού, τράπεζες - 80-95% κρατικής μετοχικής βάσης αλλά ιδιωτικού management - θα συνεχίσουν να αρνούνται την αναχρηματοδότηση ακόμα και υγειών μικρομεσαίων επιχειρήσεων: Τα business plan, που υπέβαλλαν στο ΤΧΣ το φθινόπωρο του 2013, κατ’ επιταγή της Τρόικας προβλέπουν και για το 2014 αρνητική πιστωτική επέκταση - προκειμένου, λόγω της «βόμβας» των «κόκκινων» δανείων, η παραπέρα μείωση των χορηγήσεων να οδηγήσει σε «βελτίωση» της σχέσης δανείων/καταθέσεων. 

-Αποτελεί επίσης διεστραμμένη σκέψη, να συγκαταλέγεις στους παράγοντες ανάπτυξης τις ιδιωτικοποιήσεις, όταν το όποιο αντίτιμο τους κατατίθεται στον ειδικό λογαριασμό των δανειστών στην ΤτΕ εντός 10 ημερών από την είσπραξη του. Κι όταν υπάρχει η κωδικοποιημένη εμπειρία από τις, ιδιωτικοποιημένες ήδη απ’ τη δεκαετία του ’90, πρώην δημόσιες επιχειρήσεις - ουσιαστικά τα 2/3 του επιχειρηματικού τμήματος του δημόσιου τομέα - με καθολική διαχρονική εικόνα εντελώς εκτός «υπεσχημένων»: Ελάχιστες νέες επενδύσεις, ευρεία αποεπένδυση με πώληση θυγατρικών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, καθώς και της ακίνητης περιουσίας τους, δραστική μείωση θέσεων εργασίας και αύξηση των τιμολογίων τους. 

Το παρόν κείμενο στηρίζεται και περιορίζεται σε δυο θεμελιακές παραδοχές: Χωρίς αυτές είναι δύσκολο ν’ ανοίξει μπροστά στο 1,5 εκ. ανέργους και σε όλους εμάς, οποιοσδήποτε δρόμος ανάπτυξης, πολύ περισσότερο να τεθεί το κρίσιμο ερώτημα: «Ανάπτυξη και παραγωγική ανασυγκρότηση για ποιον;»  

Η απαλλαγή από τις μνημονιακές πολιτικές προϋπόθεση για ανάκαμψη προς όφελος των εργαζόμενων και της χώρας 

Παραδοχή πρώτη: Με την Ελλάδα ως πρώτο κοινωνικό πειραματικό εργαστήρι, απέτυχε πλήρως η πολιτική εσωτερικής υποτίμησης και ως προς την πιο αφανή, την αναπτυξιακή διάσταση των Μνημόνιων: Αυτή, σύμφωνα με την οποία το καθοδικό σπιράλ της αυτοτροφοδοτούμενης ύφεσης σε ένα απολύτως εμπροσθοβαρές πρόγραμμα, θα έπαιζε το ρόλο του - δημιουργώντας αρκετούς ανέργους ώστε να πέσει αποφασιστικά το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και να ελαστικοποιηθούν επαρκώς οι εργασιακές σχέσεις - ταχύτατα, ώστε να οδηγηθεί πολύ γρήγορα η οικονομία «στον πάτο», σε νέο χαμηλότερο σημείο ισορροπίας.

 Καθώς, λοιπόν, το νέο, το «εξωστρεφές μοντέλο», το βασισμένο στις άμεσες επενδύσεις και στις εξαγωγές, θα είχε αναδυθεί μέσα απ’ αυτή τη «θεραπεία -σοκ», το πρώτο Μνημόνιο προέβλεπε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης απ’ το 2011, ώστε το 2012 να περάσουμε σε ανάκαμψη μεγαλύτερη από 3%, που θα επέτρεπε την ίδια χρονιά την (οριστική, όχι πιλοτική) επιστροφή στις «αγορές». Στη ζωή, ωστόσο, το 2011 υπήρξε το ακριβώς αντίθετο: Το έτος της βαθύτερης ύφεσης, με μείωση του ΑΕΠ κατά 11%... 

Τι έφταιξε γι΄ αυτό; Σειρά από αιτίες εμφανίστηκαν στη συζήτηση, που ξεκίνησαν οι ίδιοι οι συντάκτες των Μνημόνιων απ’ το τέλος 2012-αρχές 2013, ως μια σειρά «λάθη»:

 Κατ’ αρχήν, η ιστορία της «αυτοκριτικής» του ΔΝΤ: Ξεκινώντας απ’ το World Outlook του ΔΝΤ του Οκτωβρίου 2012 και, στη συνέχεια, με την Έκθεση του, επικεφαλής του οικονομολόγου, Ολιβιέ Μπλανσάρ, για τους εγκληματικά «λάθος» σε περίοδο ύφεσης πολλαπλασιαστές, που χαντάκωσαν 28 χώρες σε πρόγραμμα, και πριν απ’ όλες την Ελλάδα.

 Η «αυτοκριτική», ωστόσο, δεν οδήγησε στην εγκατάλειψη των «προγραμμάτων», αλλά – αντίθετα - σε πρόσθετες πιέσεις για «πιστή» συμμόρφωση σε αυτά. Έτσι συνεχίζονται Μνημόνια και υποεκτίμηση του δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή, δηλαδή της πραγματικής επίδρασης των περιοριστικών μέτρων στους παράγοντες που συνδιαμορφώνουν και επηρεάζουν το ΑΕΠ (κατανάλωση, επενδύσεις, εισαγωγές και εξαγωγές, εισόδημα, ανεργία κ.α.) και βέβαια στο δημόσιο χρέος. Σε πρόσφατη έκθεση της ΕΕ (Οκτώβριος 2013), ο συντάκτης της Jan in’t Veld «θεμελιώνει» τη μεγαλύτερη υφεσιακή επίδραση στο ΑΕΠ βραχυμεσοπρόθεσμα απ’ τις περικοπές δαπανών και τη μεγαλύτερη υφεσιακή επίδραση στο ΑΕΠ μακροπρόθεσμα απ’ τις αυξήσεις στη φορολογία. 

 Στη συνέχεια, ήρθε η αποκάλυψη από ομάδα ερευνητών ότι: Λόγω λαθών στους υπολογισμούς στο οικονομετρικό μοντέλο Ράινχαρτ-Ρογκόφ, το συμπέρασμα των δύο καθηγητών του Χάρβαρντ ότι με έλλειμμα πάνω από 9% σε οποιαδήποτε χώρα σταματά η ανάπτυξη, δεν προέκυπτε από πουθενά. Να υπενθυμίσω ότι αυτή την «κρίσιμη» σύνδεση ελλείμματος/ ανάπτυξης είχε επικαλεστεί η ηγεσία της ΕΕ ως θεωρητική βάση για την εφαρμογή γενικής περιοριστικής πολιτικής.

 Τέλος, πρόσφατα έγιναν πιο καθαρές οι επιπτώσεις από την ύπαρξη συντονισμένης πολιτικής λιτότητας λίγο-πολύ σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη.

 Το πρόβλημα είχα θέσει, ως Ειδική Εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ για τον Προϋπολογισμό 2013, στην Έκθεση, που δημοσιεύει η Βουλή, ήδη τον Οκτώβρη 2012. Έγραφα τότε: «Πολύ περισσότερο (το ΔΝΤ στο World Outlook) δεν καταλήγει σε αυτό το μοναδικά λογικό συμπέρασμα (για τερματισμό των “προγραμμάτων”), όταν, όπως στην περίπτωση της Ευρωζώνης, σε όλες τις χώρες ταυτόχρονα, αν και με διαφορετική ένταση, εφαρμόζονται οι λεγόμενες “περιοριστικές” πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης, και μάλιστα σε περιβάλλον με επιτόκια κοντά στο “μηδέν”: Καθώς η κάθε χώρα δεν υποφέρει μόνο από τις επιπτώσεις της “δικής της” δημοσιονομικής λιτότητας, αλλά δέχεται και την επίδραση απ’ τη διάχυση της συντονισμένης πλέον πολιτικής λιτότητας στο Ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον - αυτό που, τελευταία, διεθνή μέσα ονομάζουν “Σύμφωνο Αυτοκτονίας” -, το ΑΕΠ της δε μειώνεται μόνο απ’ τα εσωτερικά μέτρα δημοσιονομικής “πειθάρχησης” αλλά, κυρίως μέσω των εμπορικών ανταλλαγών, επιπροσθέτως από εκείνα που εφαρμόζονται στις άλλες χώρες. Σε αυτή την περίπτωση – κι αυτό συμβαίνει ήδη στην Ευρωζώνη - εμφανίζεται το λεγόμενο «δημοσιονομικό παράδοξο»: Το χρέος των υπερχρεωμένων χωρών αντί να μειώνεται, αυξάνεται…» 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, απ’ αυτή την άποψη, έχει το θέμα της πρόσφατης Έκθεσης της EE με συντάκτη τον Veld, στην οποία αναφέρθηκα ήδη. Τίτλος της, «Fiscal Consolidations and Spillovers in the Euro Area Periphery and Core – Δημοσιονομικές προσαρμογές και η διάχυση των αποτελεσμάτων τους στην περιφέρεια και τον πυρήνα της περιοχής του ευρώ». Ο Veld υπογραμμίζει την τελική αρνητική επίδραση της δημοσιονομικών περιοριστικών μέτρων στην διαμόρφωση βασικών μακροοικονομικών στοιχείων όχι μόνο σε κάθε χώρα σε «πρόγραμμα» ή με εφαρμογή τέτοιων πολιτικών, αλλά και στις χώρες με τις οποίες έχει αυτή εμπορικές και άλλες οικονομικές σχέσεις. Μελετώντας ιδιαίτερα την περίπτωση της Ισπανίας, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η διάχυση (spill-over) της αρνητικής επίδρασης των περιοριστικών μέτρων από το εσωτερικό της Ισπανίας στις χώρες, με τις οποίες συναλλάσσεται, αυξάνει κατά μ.ο. κατά 10% τις αρνητικές επιδράσεις των «δικών τους» περιοριστικών μέτρων. Σύμφωνα με την Έκθεση του Veld, η Πορτογαλία «μετράει» ωστόσο ενίσχυση κατά 20% των αρνητικών επιδράσεων από τη δική της «προσαρμογή», λόγω των ιδιαίτερα στενών εμπορικοοικονομικών της σχέσεων με την Ισπανία. 

 Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει επίσης το συμπέρασμα ότι, ενώ η διάχυση απ’ τις δημοσιονομικές προσαρμογές στη Γερμανία και στις χώρες του πυρήνα έχουν επιδεινώσει την οικονομική κατάσταση στις χώρες της περιφέρειας, αντίθετα με ό,τι πιστεύεται, ένα προσωρινό δημοσιονομικό ερέθισμα στις πλεονασματικές χώρες μπορεί να βοηθήσει να ελαττώσουν τα πλεονάσματα τους, η βελτίωση όμως στα τρέχοντα ελλείμματα στην περιφέρεια θα είναι μικρή. Το συνολικό συμπέρασμα του Veld είναι ότι διαδοχικές δημοσιονομικές προσαρμογές συμπίεσαν τα τελευταία χρόνια την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη. Οι ταυτόχρονες, σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, δημοσιονομικές προσαρμογές επιδείνωσαν την ύφεση τόσο στις χώρες «σε πρόγραμμα» (με Μνημόνια), όσο και στις πιο ευάλωτες χώρες: Ενώ οι μέσοι πολλαπλασιαστές κυμαίνονται μεταξύ 0,5 και 1, ανάλογα με το βαθμό «ανοίγματος» της οικονομίας καθεμιάς απ’ αυτές τις χώρες, η αρνητική διάχυση των επιδράσεων μπορεί να προσθέσει 1,5-2,5 μονάδες στ’ αρνητικά υφεσιακά αποτελέσματα. 

 Για να καταλήξει βέβαια κι αυτός αλά ΔΝΤ, ότι «η ανεύρεση μεγάλων αρνητικών επιδράσεων στην παραγωγή και σημαντικής αρνητικής διάχυσης δε σημαίνει ότι θα έπρεπε να έχει αποφευχθεί η δημοσιονομική προσαρμογή»: Απλώς θα έπρεπε να έχει βρεθεί άλλος ρυθμός, με οπισθοβαρή αντί για εμπροσθοβαρή «προγράμματα» και με την επέκταση τους στο χρόνο, «όταν οι συνθήκες θα έχουν βελτιωθεί και οι πολλαπλασιαστές θα είναι μικρότεροι, δηλ. όταν οι πιστωτικοί περιορισμοί θα έχουν χαλαρώσει και η νομισματική πολιτική θα είναι υποστηρικτική». 

Περιττό να πούμε ότι κανένα απ’ αυτά τα ευρήματα δεν επηρέασε σε κατεύθυνση αλλαγής πολιτικής τη στάση της ΕΕ ή τη διάθεση της για πειραματισμούς σ’ επίπεδο χώρας, κι όχι μόνο στην περίπτωση της Ελλάδας.

 Είναι χαρακτηριστική η πρόσφατη δήλωση του Πρωθυπουργού της Ιρλανδίας, όταν αρνήθηκε να δεχτεί την άμεση γραμμή πίστωσης, που πρότεινε για τη χώρα η Τρόικα μετά την εκπνοή της δανειακής της σύμβασης στις 7.12.2013, με «αντάλλαγμα» επιπρόσθετα μέτρα λιτότητας 3,1 δις ευρώ – επιπρόσθετα στα ήδη συμφωνημένα κι ενσωματωμένα στον Προϋπολογισμό 2014 -, που θα διεύρυναν το «συμφωνημένο» για το 2014 «πρωτογενές πλεόνασμα»: «Δε θ’ αφήσουμε την Ιρλανδική οικονομία να γίνει κάποιου είδους οικονομικό πείραμα για τα γεράκια της λιτότητας… Το μόνο επιχείρημα που μας προτάθηκε για τις (σ.σ.: ακόμα μεγαλύτερες) περικοπές είναι: Ας δούμε πόσο μακριά μπορεί να πάει το ταχύμετρο. Λοιπόν, δεν είμαστε οικονομικό πείραμα σ’ αυτή τη χώρα.» (Αν και λίγο αργά, σωστή η σκέψη…) 

Συμπέρασμα: Οποιαδήποτε αφετηρία επιδίωξης μιας πολιτικής για την ανάπτυξη και την παραγωγική ανασυγκρότηση προϋποθέτει απαλλαγή απ’ τα Μνημόνια. Ανεξάρτητα απ’ τα πρωθυπουργικά παραμύθια, δεν αρκεί γι’ αυτό το τέλος της δανειακής σύμβασης με την ΕΕ και την ΕΚΤ το Μάιο του 2014 - πέρα απ’ το γεγονός ότι με το ρυθμό που εκταμιεύονται κομμένες σε κομμάτια οι δόσεις, τις τελευταίες του 2014 οι δανειστές θα τις χρωστούν ακόμα το 2015. Από μια κυβέρνηση κοινωνικής σωτηρίας ΣΥΡΙΖΑ/Αριστεράς χρειάζεται η – αναγκαστικά σταδιακή - κατάργηση τόσο των εκατοντάδων εφαρμοστικών νόμων όσο και των ποσοτικοποιημένων στόχων δημοσιονομικής προσαρμογής, που φθάνουν μέσω του Μεσοπρόθεσμου μέχρι το 2016, ενώ μέσα στους επόμενους μήνες, με τη νέα επικαιροποίηση του, θα καλύψουν και το 2017. 

Η δραστική διαγραφή του χρέους συνδυασμένα με «πακέτο» «ελαφρύνσεων» του υπόλοιπου χρέους, προϋπόθεση για την ανάπτυξη 

 Παραδοχή δεύτερη: Όπως διαμορφώθηκαν τα πράγματα, ακόμα και με την πιθανότητα, στην οποία συγκλίνουν οι περισσότεροι πλην Τρόικας και κυβέρνησης, για πρώτο αναιμικό θετικό πρόσημο το 2015, δεν έχει νόημα η οποιαδήποτε συζήτηση για ανάπτυξη, αν δεν αντιμετωπιστεί, χθες κι όχι το 2020, με δραστικό τρόπο το χρέος. 

 Με τον Προϋπολογισμό 2014, για παράδειγμα, η κυβέρνηση κλείνει τα μάτια προκειμένου ν’ αποφύγει να τοποθετηθεί για το θηριώδες και «μη βιώσιμο» δημόσιο χρέος. Αυτό που «ρούφηξε» στη «μαύρη τρύπα» του κατά την τετραετία 2010-2013 σχεδόν ολόκληρο το ποσόν των δύο δανειακών συμβάσεων των Μνημονίων, 211,2 δις σε σύνολο 219 - με μόλις 7,8 δις, δηλ. λιγότερο από 2 δις το χρόνο, να διοχετεύονται στο πρωτογενές έλλειμμα του Προϋπολογισμού. 

 Ενώ «αφομοίωσε», ταυτόχρονα, χωρίς ν’ αφήσει πίσω του πολλά ίχνη, δύο «κουρέματα» χρέους: Το PSI του Φεβρουαρίου 2012 και το buy-back του Δεκεμβρίου 2012, άτολμα και σχεδιασμένα έτσι, ιδιαίτερα το πρώτο, ώστε να «κουρεύει» πριν απ’ όλα το διακρατούμενο από ελληνικές τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, ΑΕΙ, νοσοκομεία και μικροομολογιούχους, κομμάτι του ελληνικού χρέους - κάτι δηλ. σαν να πυροβόλησε η χώρα το ίδιο της το πόδι.

 Εννοείται ότι δεν πρόκειται ν’ ανακαλύψει ποτέ κανείς ίχνος «απομείωσης χρέους» απ’ το 1,6 περίπου δις - πληρωμένων ή εν αναμονή πληρωμής - των ιδιωτικοποιήσεων στον Ειδικό λογαριασμό των δανειστών μέχρι τέλους 2013, που όμως αφορά κυριολεκτικό όχι ξεπούλημα, αλλά «χάρισμα με προικοδότηση», του ΟΠΑΠ, των Κρατικών Λαχείων, της ΔΕΣΦΑ, του Golden Hall, του Ερημίτη της Κέρκυρας ή των 28 κεντρικών δημοσίων κτιρίων υπουργείων, αστυνομικών διευθύνσεων, εφοριών κ.α. με τη μέθοδο του sale-and-lease-back. 

Στο λογαριασμό, που στάλθηκε ή είναι υπό αποστολή στα σπίτια των ανθρώπων στο διάστημα 2010-2014, θα πρέπει να προσθέσουμε επίσης τουλάχιστον άλλα 30 δις ευρώ, όπως προκύπτουν από ένα απλό υπολογισμό: Έχουν αφαιρεθεί διαχρονικά από το λαό, με την παρούσα συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ τελευταία στη σειρά των μνημονιακών κυβερνήσεων, 33,3 δις από περικοπές δαπανών και 29,6 δις από φορολογία, συνολικά το θηριώδες ποσόν των 62,9 δις. Με τι αποτέλεσμα; Μείωση του ελλείμματος κατά 31,8 δις.

 Με άλλα λόγια: Χάρη στη μνημονιακή πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, οι κυβερνήσεις της τελευταίας τετραετίας κατάφεραν να «χάσουν» διαχρονικά, στη «μαύρη τρύπα» της ύφεσης και του χρέους, και τα μισά απ’ όσα αφαίρεσαν, έμμεσα ή άμεσα, από τις τσέπες του ελληνικού λαού.

 Μετά απ’ όλα αυτά το χρέος, που το 2010, μπαίνοντας στο Μνημόνιο, ήταν 328,6 δις ή 142,8% ως ποσοστό του ΑΕΠ, με τα τελικά ετεροχρονισμένα στοιχεία «κλεισίματος» του 2013 προβλέπεται να έχει εκτοξευτεί και πάλι σε ύψος 32 ποσοστιαίων μονάδων παραπάνω απ’ ότι το 2010, στο 175,5%. Σε απόλυτα νούμερα θα έχει μειωθεί μόλις στα 321 δις, δηλ. 7,6 δις λιγότερα. Και τώρα πια τα 2/3 του οφείλονται όχι πλέον σε τράπεζες - για τη διάσωση των οποίων πρωτοσχεδιάστηκε το Μνημόνιο, όπως ομολογείται ανοιχτά στο «κείμενο απολογισμού» των 3 πρώτων χρόνων από το Μνημόνιο, που εκδόθηκε από το ΔΝΤ τον περασμένο Ιούνιο -, αλλά σε κράτη: Υποκείμενο πλέον στο, εξαιρετικά ευνοϊκό για τον δανειστή, καθεστώς αγγλικού δικαίου. 

Δεν μπορεί να γίνει σκέψη για ανάπτυξη χωρίς ριζική αντιμετώπιση του χρέους: Η εξυπηρέτηση ενός τέτοιου «θηριώδους» χρέους συντείνει τόσο στην αφαίρεση πολύτιμων πόρων όσο και στην πιστωτική ασφυξία. Για το 2014, για παράδειγμα, η Τρόικα πιέζει την κυβέρνηση ν΄ αντλήσει περισσότερα από 40 δις ευρώ από βραχυχρόνιο δανεισμό με επιτόκιο γύρω στο 4% μέσω εκδόσεων 3μηνων και 6μηνων εντόκων γραμματίων, οι μοναδικοί σχεδόν αγοραστές των οποίων είναι οι ελληνικές τράπεζες - δεσμεύοντας δραστικά τα διαθέσιμα κεφάλαια των τελευταίων. Ο φαύλος κύκλος έλλειψης ρευστότητας οδηγεί σε μόχλευση του υπάρχοντος κεφαλαίου στο 350%, δημιουργώντας συνθήκες τραπεζικής φούσκας. Ταυτόχρονα το Δημόσιο μετακυλύει διευρυμένα το πρόβλημα στο 2015, καθώς τότε θ’ αναγκαστεί ν’ αναζητήσει με τέτοια μέσα ακόμα μεγαλύτερο ποσό. 

 Ούτε υπάρχει καλύτερη απόδειξη για το «απύθμενο» του χρέους, απ’ τ’ ότι η πρόβλεψη για το συνολικό χρέος στον Προϋπολογισμό του 2014 είναι για μείωση όλο-όλο ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, στο 174,5%, και σε απόλυτο νούμερο κατά 1 δις ευρώ: Εξαφανίζοντας χωρίς ίχνη τουλάχιστον 25 δις αποπληρωμή κεφαλαίου (πέρα απ’ τους τόκους, δηλ. άλλα 6 δις), που θα πληρωθούν εντός 2014…

 Έτσι καταλαβαίνουμε και τη «διόρθωση» της τελευταίας εντός 2013 Έκθεσης του ΟΟΣΑ, που πρόσθεσε ούτε λίγο ούτε πολύ 30 ποσοστιαίες μονάδες στην πρόβλεψη για τη διαμόρφωση του χρέους το 2020. 

 Αντιμέτωπη με τον κυκεώνα του χρέους η κυβέρνηση δεν τολμά να συνταχθεί με την άποψη του ΔΝΤ στο πλαίσιο της ενδοτροϊκανής σύγκρουσης για «κούρεμα», παρ’ όλη και την ενθάρρυνση του ΓΓ του ΟΟΣΑ για άμεσο «κούρεμα»: Όπως δεν αντέδρασε και στη δημοσιοποίηση της Έκθεσης του ΔΝΤ τον Ιούνιο 2013 με την «αυτοκριτική τους», επειδή δεν επέμειναν το 2010 για διαγραφή μεγάλου μέρους ενός μη βιώσιμου χρέους. Υιοθετεί, αντίθετα, την πολιτική προσέγγιση της Γερμανικής οικονομικής πολιτικής, της Κομμισιόν και της ΕΚΤ, την αποκαλούμενη και «no casualties» (όχι απώλειες για τα κράτη-δανειστές και την ΕΚΤ). Η «προσέγγιση» αυτή προβλέπει ελάφρυνση του χρέους με επιμήκυνση του κατά 30-50 χρόνια μέσω swap και μείωση των επιτοκίων του κοντά στο 0%. Και την εξυπηρέτηση του μέσω ενός συνδυασμού μειωμένων τοκοχρεολυσίων, ψηλών και υφεσιακών ετησίων πρωτογενών πλεονασμάτων και όπως-όπως ξεπουλήματος (fire-sale) της δημόσιας περιουσίας. (Ως προς τη δημόσια περιουσία, πριν την κρίση την υπολόγιζαν σε 320-350 δις, στο πρώτο Μεσοπρόθεσμο καθόρισαν ότι θα εισπράξουν απ’ αυτήν 50 δις μέχρι το 2015, ενώ στο επικαιροποιημένο Μεσοπρόθεσμο ο στόχος κατέβηκε στα 9,6 δις μέχρι τέλους της ίδιας χρονιάς – για προγραμματιζόμενη πώληση των ίδιων περιουσιακών στοιχείων...)

 Από δω και πέρα οι αντιλήψεις Τρόϊκας και κυβέρνησης χωρίζουν. Η κυβέρνηση θέλει επιστροφή στις αγορές για τα συμπληρωματικά μέσα στο 2014 – με τι, αλήθεια, επιτόκιο, όταν μετά το 6,2% του 2010 περάσαμε σε μνημόνιο; -, ενώ το ευρωπαϊκό μέρος της Τρόικας κλίνει προς Τρίτο Μνημόνιο (με ή χωρίς τέτοιο όνομα, το πιθανότερο είναι να προτιμηθεί ονοματοδοσία που θα «φέρει» προς την ανάπτυξη) συνοδευόμενο από μικρή δανειακή σύμβαση, που θα επιστρέψει ολόκληρη στους ίδιους. 

 Είτε έτσι είτε αλλιώς, αυτά σημαίνουν ότι ΕΕ και ΕΚΤ, και από κοντά η ελληνική κυβέρνηση, περνούν σε άλλα κριτήρια αντιμετώπισης του χρέους: Από τη «βιωσιμότητα» (δηλ. τη δυνατότητα αποπληρωμής) στην «εξυπηρετησιμότητα» (δηλ. την απλή τρέχουσα εξυπηρέτηση του, με παραπομπή της αποπληρωμής στους αιώνες των αιώνων). Έτσι ένα μη βιώσιμο χρέος δε θα απασχολεί πλέον ως τέτοιο, εφόσον μπορούν να πληρώνονται τα τοκοχρεολύσια με οποιοδήποτε τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται ποτέ ν’ απαλλαγεί απ’ τη θηλιά του χρέους και να καταφέρει να σταθεί ξανά στα πόδια της, όσα χρόνια κι αν περάσουν.

 Και αναφερόμαστε σε μεγάλο βάθος χρόνου: Για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί μέχρι να αποπληρωθεί το 75% του ευρωπαϊκού χρέους, - δηλ. τόσο πιο βαθιά μετά το μέσο του 21ου αιώνα, όσο πιο μεγάλη θα είναι η επιμήκυνση. Επειδή, σύμφωνα με το δεύτερο Ευρωπαϊκό Κανονισμό του λεγόμενου «two-pack», τον 472/2013, όλες οι χώρες οι οποίες βρίσκονταν σε Μνημόνια τον Μάιο του 2013, όταν «βγουν» από το σχετικό καθεστώς, θα παραμείνουν σε καθεστώς μετα-μνημονιακής «ενισχυμένης εποπτείας» – με υπογραφή Μνημόνιου Μακροοικονομικής Προσαρμογής, τριμηνιαίο έλεγχο από μηχανισμό παρεμφερή με την τρόικα, «νέα μέτρα» εφόσον αυτά προκύπτουν απ’ τις αξιολογήσεις και μονιμοποίηση στη χώρα task force ανάλογης με αυτή του Ράιχενμπαχ:!!! 

 Δηλαδή: Μνημόνιο στο διηνεκές και μόνιμη μεταλλαγή της χώρας σε αποικία χρέους… 

Με άλλα λόγια: Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για απελευθέρωση κρίσιμων και πολύτιμων πόρων, προϋπόθεση για παραγωγική ανασυγκρότηση και για να σταθεί ο εργαζόμενος λαός ξανά στα πόδια του, από τη δραστική περικοπή του χρέους, μορατόριουμ τόκων και πληρωμή με ρήτρα ανάπτυξης - για την Ελλάδα, αλλά και για άλλες χώρες της ΕΕ με μη βιώσιμο χρέος. Το θέμα είναι ότι αυτή η κυβέρνηση αδυνατεί πλήρως ακόμα και να βάλει μια τέτοια πρόταση στο τραπέζι, πολύ περισσότερο να είναι αποφασισμένη να στηριχτεί στο λαό και να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και όλες τις δυνατές συμμαχίες για να το πετύχει. 

………………………………………………………… 

Το μέλλον και των αγέννητων ακόμα σήμερα ανθρώπων συνδέεται με μια ριζική ανατροπή αυτής της πορείας στην Ελλάδα. Μόνο μια κυβέρνηση κοινωνικής σωτηρίας ΣΥΡΙΖΑ/Αριστεράς, στηριγμένη αποφασιστικά σ’ ένα ευρύ πολιτικό και κοινωνικό μέτωπο και σ’ ένα μαχητικό κίνημα και με ουσιαστικές διεθνείς συμμαχίες, μπορεί να το παλέψει αυτό και να το πραγματοποιήσει. Για μια ριζικά διαφορετική πορεία της χώρας, προς όφελος των πολλών, που θ’ αναγεννούσε την ελπίδα. Και θ’ αποτελούσε, συνάμα, θρυαλλίδα για ουσιαστικές αλλαγές στο συσχετισμό δυνάμεων και στις ακολουθούμενες πολιτικές στις χώρες και στους λαούς της Ευρώπης.