ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ (5.3.2014)

Ομιλία Νάντιας Βαλαβάνη στην Ολομέλεια της Βουλής σχετικά με το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη για την Αναδιοργάνωση της Ελληνικής Αστυνομίας (5.3.2014)

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΒΟΥΛΗΣ ΙΕ΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΜΕΝΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΥΝΟΔΟΣ Β΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ Ρ΄ 

Τετάρτη 5 Μαρτίου 2014 

Μόνη συζήτηση επί της αρχής, των άρθρων και του συνόλου του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη «Αναδιοργάνωση της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού Σώματος και της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, αναβάθμιση Υπηρεσιών του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και ρύθμιση λοιπών θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη».


 ΟΛΓΑ-ΝΑΝΤΙΑ ΒΑΛΑΒΑΝΗ: Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, όσοι εμφορούνται από τα συντηρητικά αντανακλαστικά αντιμετώπισης της σύγχρονης και, έτσι κι αλλιώς, περίπλοκης και πολύπλοκης κοινωνικής πραγματικότητας υπό το απλοποιητικό σχήμα του δόγματος περί «νόμου και τάξης», τείνουν να εμφανίζουν την Αριστερά περίπου ως εχθρό της αστυνομίας.

Επειδή η σύγχρονη κοινωνία βρίσκεται ακόμα πολύ μακριά από ένα τέτοιο επίπεδο χειραφέτησης των κοινωνικών και υλικών σχέσεων, που θα τροποποιούσε ριζικά, στο πλαίσιο της αυτορρύθμισης των κοινωνικών σχέσεων, όχι μόνο τους ειδικούς μηχανισμούς επιβολής του νόμου και της τάξης, αλλά και τις ίδιες τις αντίστοιχες έννοιες, στην Αριστερά αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία τίθεται εδώ και καιρό το κλασικό, πλέον, ερώτημα «τι είδους αστυνομία θέλουμε;». Ένα ερώτημα, που δεν οφείλεται σε ακαδημαϊκή περιέργεια, αλλά συνοψίζει τις εμπειρίες μιας ολόκληρης περιόδου εθνικής και διεθνούς: Από την Αστυνομία, που κυρίαρχη αποστολή είχε την αντιμετώπιση του «εχθρού-λαού», του ανώμαλου μεταεμφυλιοπολεμικού καθεστώτος που στηριζόταν στην απαγόρευση της νόμιμης λειτουργίας του ΚΚΕ και τερματίστηκε με την κατάρρευση της δικτατορίας το ’74, μέχρι την μεταπολιτευτική «σύγχυση ρόλων», καθώς η παγκοσμιοποίηση και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση εσωτερικεύει και με θεσμικό τρόπο τους νέους εχθρούς που δημιουργεί.

 Η αλήθεια είναι ότι η Αριστερά, κάτι που φάνηκε ιδιαίτερα από τη δεκαετία του ’80, υπήρξε διαχρονικά η μόνη πολιτική δύναμη που στήριξε σταθερά μέχρι σήμερα τα συμφέροντα των ανδρών και γυναικών των Σωμάτων Ασφαλείας: Ακριβώς επειδή τους αντιμετώπισε και τους αντιμετωπίζει ως ένστολους εργαζόμενους.

Υπερασπίστηκε σε δύσκολες και άγριες συνθήκες, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, το δικαίωμά τους, όπως και όλων των εργαζόμενων, για ανεξάρτητη και ελεύθερη από διώξεις συνδικαλιστική εκπροσώπηση και δράση, για την κατάκτηση δημοκρατικών, από την άποψη των εργασιακών δικαιωμάτων, και αξιοπρεπών, από την άποψη της αμοιβής και του πολιτισμικού περιβάλλοντος, συνθηκών εργασίας.

 Χωρίς να τους κολακεύει, όπως κάνει παραδοσιακά η Νέα Δημοκρατία, προκειμένου να τους χειραγωγεί ταυτόχρονα και ως αστυνομικούς και ως ψηφοφόρους, η Αριστερά αγωνιζόμενη να εδραιωθεί η δημοκρατική λειτουργία των Σωμάτων Ασφαλείας μέσω της διάνοιξης μιας διάπλατης πόρτας εισόδου της κοινωνίας στο εσωτερικό τους - πράγμα που πρέπει να πούμε ότι διευκόλυνε αφάνταστα η διαδικασία προσλήψεών τους μέσω των εισαγωγικών πανελλαδικών εξετάσεων -, έπαιρνε αντιθέτως πάντα υπόψη την ιδιαίτερη φύση της επαγγελματικής τους λειτουργίας. Το έκανε αυτό από τη μια γιατί σε μια ανταγωνιστική κοινωνία οφείλουν να εδραιώνουν όχι μόνο το αίσθημα, αλλά κυρίως πραγματικές συνθήκες ασφάλειας της καθημερινής ζωής: Όχι για τους λίγους, την οικονομική κυρίως ελίτ που ζει έτσι και αλλιώς στο πολλαπλώς προστατευόμενο περιβάλλον που εξασφαλίζουν τα λεφτά της και κατά δεύτερο λόγο και την πολιτική ελίτ. Αλλά για την εργαζόμενη συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, για αυτούς που ζουν, στο άγχος της ανεργίας, τη φτωχοποίηση και την ανέχεια.

 Από την άλλη πλευρά η ίδια η άσκηση τέτοιων καθηκόντων από μεριάς των ανδρών και γυναικών της αστυνομίας συνεπάγεται μια, καθημερινή και ποτέ τελικής μορφής, αναζήτηση μιας ουσιαστικής ισορροπίας πάνω σε τεντωμένο σχοινί ανάμεσα στον, με αποτελεσματικό και ταυτόχρονα ασφαλή για τους ίδιους, τρόπο ενάσκησης αυτών των καθηκόντων και την τήρηση μιας νομιμότητας κατοχυρωμένης όχι μόνο τυπικά, αλλά και ουσιαστικά. Για το ζήτημα αυτό, την τήρηση αυτής της νομιμότητας, οφείλουμε να είμαστε απόλυτα σαφείς.

 Όπως χαρακτηριστικά γράφει η καθηγήτρια του ποινικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης η κ. Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου σε άρθρο της με τίτλο «Αστυνομική βία και ανθρώπινα δικαιώματα»: «Η χρήση της αστυνομικής βίας θίγει ιδιαίτερα σημαντικά αγαθά του ατόμου, όπως η ελευθερία, η τιμή, η σωματική ακεραιότητα ή η ζωή.» - Ας θυμηθούμε, λέω εγώ, ένα παράδειγμα, έναν νέο άνθρωπο, τον φωτορεπόρτερ Μανώλη Κυπραίο, που η έκρηξη χειροβομβίδας κρότου-λάμψης κυριολεκτικά επάνω του τον καταδίκασε σε ισόβια κωφότητα και, χάρη στο συνοδό πρόβλημα λαβύρινθου που αυτό του δημιούργησε, σε αναγκαστική χρήση μπαστουνιού για όλη του τη ζωή, προκειμένου να μπορεί να περπατήσει. – «Η βία αυτή», συνεχίζει η κ. Συμεωνίδου, «ασκείται βέβαια κατά κανόνα στο πλαίσιο εκπλήρωσης του αστυνομικού έργου και έχει καταρχήν ένα τεκμήριο νομιμότητας, εμφανιζόμενη ως ενάσκηση καθήκοντος ή εκπλήρωση καθήκοντος, που αίρει τον άδικο χαρακτήρα των προσβολών με βάση το άρθρο 20 του Ποινικού Κώδικα. Το στοιχείο αυτό την καθιστά, ωστόσο, περισσότερο επικίνδυνη, καθώς πολύ συχνά οι πολίτες αγνοούν τα νόμιμα όρια της ασκούμενης βίας, ενώ και οι ίδιοι οι αστυνομικοί πιστεύουν ότι ακολουθούν το γράμμα μιας διάταξης νόμου ή κανονιστικής πράξης, όπως συχνά το αντιλαμβάνονται, αγνοώντας ότι οι προϋποθέσεις και τα όρια της προσβολής των θεμελιωδών ελευθεριών καθορίζονται στο Σύνταγμα και στις Διεθνείς Συμβάσεις, που έχει κυρώσει η Ελλάδα, και τα κείμενα αυτά οριοθετούν τελικά το περιεχόμενο και την ερμηνεία των επιμέρους κανόνων δικαίου.» - Οι Διεθνείς Συμβάσεις, στις οποίες αναφέρεται, είναι το «Διεθνές Σύμφωνο του ΟΗΕ για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα» και η «Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών» του Συμβουλίου της Ευρώπης.

 Το παραπάνω απόσπασμα οριοθετεί, κατά τη γνώμη μου, το πλαίσιο της ατομικής ευθύνης του άντρα των ΥΑΤ, που πέταξε μια χειροβομβίδα κρότου-λάμψης πάνω σε ένα φωτορεπόρτερ που έκανε τη δουλειά του, δηλαδή φωτογράφιζε διαδηλωτές την ώρα που δέχονταν επίθεση με χημικά.

 Ωστόσο, αυτό που κάποιες φορές και ορισμένοι διαδηλωτές παραβλέπουν, όταν κάποιοι από αυτούς, αντιμέτωποι με τα ΜΑΤ, φωνάζουν το γνωστό εμπρηστικό σύνθημα, είναι ότι την απόφαση να χτυπηθεί και να διαλυθεί ο κόσμος μιας ειρηνικής διαδήλωσης εργαζομένων – είτε πρόκειται για τις υπό απόλυση καθαρίστριες του Υπουργείου Οικονομικών είτε για τους υπό απόλυση χαλυβουργούς, είτε σήμερα, την εποχή της ζούγκλας των Μνημονίων, είτε σε προηγούμενες περιόδους - κατά κανόνα την παίρνει η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, επειδή υπάρχουν και πολιτικές επιπτώσεις.

 Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία διαχρονικά από τη Μεταπολίτευση έχει, επίσης, την κύρια πολιτική ευθύνη για την καλλιέργεια της όποιας κουλτούρας, συλλογικής ή και ατομικής, επιτρέπει σ’ έναν εργαζόμενο σε άγριες συνθήκες, από την άποψη των αντοχών του, άνδρα των ΥΑΤ - που δεν επέλεξε να είναι καν ο ίδιος στην αντίστοιχη μονάδα, αλλά κάποιοι τον έστειλαν εκεί κατευθείαν από την Σχολή Αστυφυλάκων, χωρίς να τον ρωτήσουν καν ή να του δώσουν οποιαδήποτε δυνατότητα, έστω και γνωμοδοτικά, επιλογής - να πετάξει μια χειροβομβίδα κρότου-λάμψης πάνω σ’ έναν εργαζόμενο φωτορεπόρτερ. Η ατομική ευθύνη, βέβαια, για την παράνομη αστυνομική βία βαρύνει τον καθένα από αυτούς που την μετέρχονται.

Σε αυτό, λοιπόν, το περίπλοκο πλαίσιο το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης έρχεται να προτείνει μία αναδιοργάνωση της ΕΛΑΣ – θα περιοριστώ σ’ αυτό το μέρος του νομοσχεδίου και θα μιλήσω συγκεκριμένα αύριο- συμπεριφερόμενο κυριολεκτικά ως «ταύρος σε υαλοπωλείο»: Μακριά από οποιαδήποτε προσπάθεια συλλογικής επεξεργασίας και γενίκευσης της εμπειρίας της αστυνόμευσης της ελληνικής κοινωνίας με αυτούς που θα έπρεπε πριν απ’ όλα να βασιστεί, τους άνδρες και τις γυναίκες των Σωμάτων Ασφαλείας και τους εκπροσώπους τους, μακριά από την αντίστοιχη επεξεργασία σε συνεργασία με επιστημονικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς - και με κοινωνικά, επιστημονικά, κοινωνιολογικά και νομικά κριτήρια, σαν αυτά που οριοθέτησε στις εξαιρετικές, πραγματικά, τοποθετήσεις του στην αντίστοιχη επιτροπή της Βουλής κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου ο Ειδικός Αγορητής της Δημοκρατικής Αριστεράς, Καθηγητής Γιάννης Πανούσης.

Όμως, θα ήθελα να πω – και με αυτό κλείνω - στον αγαπητό συνάδελφο, ότι φυσική συνέπεια της εξαιρετικής του ανάλυσης για το νομοσχέδιο είναι η συμπαράταξη της ΔΗΜΑΡ με τους εκπροσώπους των εργαζόμενων ανδρών και γυναικών των Σωμάτων Ασφαλείας στο αίτημα για απόσυρση του νομοσχεδίου, και όχι η επί της αρχής υπερψήφισή του.