"ΟΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΣΗΜΕΡΑ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ" - ΑΡΘΡΟ ΣΤΗΝ "ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ" (7.7.2014)

ΟΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΣΗΜΕΡΑ

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ

Της Νάντιας Βαλαβάνη*

Δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (7.7.2014)

Στις 26.6.2014 συζητήθηκε στη Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης η εξαιρετική Έκθεση του, επικεφαλής της Ενοποιημένης Ευρωπαϊκής Αριστεράς (UEL), Τiny Kox «Οι δημόσιες υπηρεσίες σε κίνδυνο;». Η Έκθεση περιγράφει τη θλιβερή εξέλιξη των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών μετά τα κύματα ιδιωτικοποιήσεων στην Ευρώπη και συνιστά σε κάθε εθνικό κοινοβούλιο ν’ αξιολογήσει τις ιδιωτικοποιήσεις των τελευταίων δεκαετιών πριν προχωρήσει σε παραπέρα ιδιωτικοποιήσεις.

Πράγματι, ο σοσιαλδημοκράτης Πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο δήλωνε σε συνέντευξη του σε αυστριακή εφημερίδα (Der Standard, 30.1.2013) ότι: Μεταξύ 1995 και 2005 στη χώρα του ιδιωτικοποιήθηκαν τα πάντα και πριν απ’ όλα ο τομέας της ενέργειας, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση του σήμερα να στερείται τα αναγκαία δημόσια εργαλεία για την εφαρμογή οποιουδήποτε προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Η Σλοβακία δεν αποτελεί εξαίρεση. Η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική ανασυγκρότηση του ’80 οδήγησε τις κυβερνήσεις των αναπτυγμένων χωρών σε ευρύ πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων των δημόσιων επιχειρήσεων. Η συνταγή είναι πλέον πασίγνωστη: Η κατοχή από το κράτος μέσων παραγωγής δαιμονοποιήθηκε τόσο από τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα, φιλελεύθερα και σοσιαλδημοκρατικά, όσο και από τα ΜΜΕ, ως ο κυριότερος παράγοντας εμφάνισης φαινομένων διαφθοράς, γραφειοκρατίας και αύξησης των δημοσίων ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους. Αυτό δεν εμπόδισε, ωστόσο, την παρέμβαση κρατών και Κεντρικών Τραπεζών, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008: Προκειμένου να  σώσουν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα μετέτρεψαν το ιδιωτικό τραπεζικό χρέος σε δημόσιο.

Όμως και πριν τη κρίση, οι ιδιωτικοποιήσεις είχαν κατά κανόνα αρνητικά αποτελέσματα: Όχι μόνο επειδή παντού οδήγησαν σε μαζική μείωση των θέσεων εργασίας στις πρώην δημόσιες επιχειρήσεις. Αλλά επειδή σχεδόν παντού εμφανίστηκε το συνδυαστικό φαινόμενο πολύ μεγάλων αυξήσεων των τιμολογίων και μείωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Στα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα συγκαταλέγονται η κατάρρευση των σιδηροδρόμων και της παροχής φυσικού αερίου στην Αγγλία, οι εταιρείες ύδρευσης σε Γαλλία και Γερμανία, η επιδείνωση της παροχής υπηρεσιών υγείας παντού. Ως συνέπεια, σημαντικό μέρος των πολιτών βρέθηκαν αποκλεισμένοι από την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες με τρόπο ώστε να ικανοποιείται  ένα ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης. Αποτέλεσμα, η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και η φτωχοποίηση και περιθωριοποίηση ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.

Αυτό είχε ως συνέπεια την αντιστροφή της αρχικής κοινωνικής συναίνεσης για τις ιδιωτικοποιήσεις, τη πρόκληση αντιδράσεων σε τοπικό, εθνικό και διεθνικό επίπεδο και – συνήθως μετά από κινητοποιήσεις και δημοψηφίσματα – στην επιστροφή σειράς επιχειρήσεων στη δημόσια ιδιοκτησία: κατά κανόνα σε δημοτική/περιφερειακή ιδιοκτησία, όπως συνέβη με νερό και ενέργεια σε πόλεις της Γαλλίας και σε κρατίδια της Γερμανίας. Αλλά και στη νομοθετική απαγόρευση ιδιωτικοποίησης του νερού (Ολλανδία, Ιταλία).

Μετά την επιβολή των Προγραμμάτων Προσαρμογής (Μνημόνια) από την Τρόικα, στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου εμφανίζεται σήμερα το οξύτερο πρόβλημα αποκλεισμού από δημόσιες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα την εκδήλωση ανθρωπιστικών κρίσεων. Στην Ελλάδα σήμερα 3 εκατ. άνθρωποι είναι για πρώτη φορά ανασφάλιστοι: Καρκινοπαθείς και καρδιοπαθείς εξαρτώνται από τη δράση εθελοντικών ιατρείων αλληλεγγύης, που δε μπορούν ωστόσο να υποκαταστήσουν τις κοινωνικές λειτουργίες του κράτους.

ΔΝΤ, ΕΚΤ και ΕΕ δείχνουν ν’ αδιαφορούν πλήρως για τα αποδεικτικά στοιχεία αποτυχίας των ιδιωτικοποιήσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Αντίθετα, μέσω των Μνημονίων επιβάλλουν τη πώληση της δημόσιας περιουσίας σε εξευτελιστικές τιμές, με βάση συγκεκριμένους ετήσιους στόχους, με τα χρήματα που εισπράττονται να διοχετεύονται κατευθείαν στους δανειστές.

Αν οι ευρωπαϊκοί λαοί και θεσμοί, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, δεν κάνουν τίποτα, η κατάσταση θα χειροτερέψει.

Τρία τρέχοντα παραδείγματα:

Πρώτο: Πρόσφατα κατατέθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι υπογραφές που συγκέντρωσε το right2water, το πρώτο πετυχημένο Citizens' Initiative στην ιστορία της ΕΕ. Αφορά το νερό, απαιτώντας να σταματήσει η ιδιωτικοποίηση του ως δημόσιο αγαθό και καθολικό δικαίωμα. Τι έκανε η ΕΕ; Αντί να προετοιμάσει πανευρωπαϊκό δημοψήφισμα με αυτό το αίτημα, που ξέρει ότι θα το χάσει, μόλις ξεκίνησε πανευρωπαϊκή έρευνα για τρόπους βελτίωσης της ποιότητας του νερού – παρακάμπτοντας το θέμα της ιδιοκτησίας του.

Δεύτερο: Η Γενεύη φιλοξενεί τον 7^ο γύρο των διαπραγματεύσεων 50 χωρών και της ΕΕ για την TISA, διεθνή συμφωνία για το εμπόριο των υπηρεσιών. Στόχος η επίτευξη «πλήρους απελευθέρωσης των υπηρεσιών», συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων υπηρεσιών στην εκπαίδευση, υγεία, παροχή νερού, ενέργειας και συνταξιοδοτικής κάλυψης. Οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος και βέβαια το Συμβούλιο της Ευρώπης, θα πρέπει να υποστηρίξει την αφαίρεση όλων των παραπάνω υπηρεσιών από την TISA. Αλλιώς κινδυνεύουν με αποκλεισμό εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι.

Tρίτο: Αν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις για τη  θηριώδη εμπορική συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ, την TTIP, θα είναι πρακτικά αδύνατη πλέον και η επανεθνικοποίηση οποιασδήποτε επιχείρησης ή υπηρεσίας κοινής ωφέλειας.

Και ένα επιπρόσθετο στοιχείο: Οι περισσότερες μεγάλες χώρες της Ευρώπης διακρατούν τις στρατηγικού χαρακτήρα επιχειρήσεις τους υπό δημόσιο έλεγχο, εντάσσοντας τις στον αναπτυξιακό σχεδιασμό τους. Την ίδια στιγμή επιβάλλουν την ιδιωτικοποίηση των αντίστοιχων επιχειρήσεων των μικρότερων χωρών. Στην Ελλάδα προωθείται αυτή την περίοδο πρακτικά η ιδιωτικοποίηση των πάντων: Από την παραγωγή ηλεκτρισμού μέχρι τις παραλίες. Οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι είναι, ωστόσο, οι ίδιοι κρατικές επιχειρήσεις εντός και εκτός ΕΕ. Εδώ πρόκειται ουσιαστικά για αλλαγή του κράτους–ιδιοκτήτη. Δεν θα έπρεπε ΕΕ και Τρόικα να δώσουν απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα «τι εξυπηρετεί αυτό;».

* Βουλευτής Β΄Αθηνών του ΣΥΡΙΖΑ. Το άρθρο στηρίζεται στην ομιλία της (27.6.2014) στη Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, της οποίας είναι μέλος.