Παταγώδης αποτυχία της σύγκλισης, 3 μνημόνια
και η «πρώτη ταχύτητα»
της Νάντιας Βαλαβάνη
Δημοσιεύτηκε στο Sputniknews.gr,
επιμ. Ιωάννας Κλεφτογιάννη, 06.04.2021
Στο κλασικό έργο του Ρομέν Γκαρί «Ευρωπαϊκή θητεία» ένα ζευγάρι έφηβων παρτιζάνων ονειρεύονται αγκαλιασμένοι τη νέα Ευρώπη: «Θα ‘χει ελευθερία, θα ‘χει μουσική, θα ‘χει βιβλία, θα ΄χει ψωμί για όλους και ζεστασιά αδερφική». Όποιος θεωρεί ότι η σημερινή ΕΕ έχει οποιαδήποτε σχέση μ’ αυτό το όραμα, σίγουρα αφίχθηκε από παράλληλο σύμπαν.
Δυο επέτειοι
40
χρόνια πριν η Ελλάδα γινόταν το 10ο μέλος της τότε ΕΟΚ. Σύμφωνα με
τις τότε πανηγυρικές τοποθετήσεις του Κ.Καραμανλή: «H χώρα μου συστρατεύεται μαζί σας στον
αγώνα για τη δημιουργία της νέας Ευρώπης... Η Ελλάδα είναι ο μεσογειακός
εξώστης της Κοινής Αγοράς». Το κείμενο στον ιστότοπο του ΥΠΕΞ «Η πορεία της
Ελλάδας στην ΕΕ» σκιαγραφεί τέσσερις λόγους ένταξης: Εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών. Ενίσχυση της ανεξαρτησίας έναντι των
ΗΠΑ. Η Κοινότητα ως παράγοντας ανάπτυξης κι εκσυγχρονισμού της ελληνικής
οικονομίας και κοινωνίας. Η Ελλάδα «παρούσα» στις διεργασίες για την ευρωπαϊκή
ενοποίηση. Περιέργως απουσιάζει η μεγάλη «ευρωπαϊκή» υπόσχεση που μας κατάκλυζε
από τη μεταπολίτευση: «Σύγκλιση» (των
λιγότερο αναπτυγμένων Κ-Μ, και βεβαίως της Ελλάδας, με τις αναπτυγμένες
οικονομίες της ΕΕ).
Στο
γιορτασμό των 40χρονων στη Βουλή ο όρος «σύγκλιση» απουσιάζει εκκωφαντικά
απ’ τους πανηγυρικούς, συμπεριλαμβανομένου
του Αντιπροέδρου της ΕΕ Μαργαρίτη Σχοινά, που περιορίζεται να δηλώσει ότι «η
Ευρωπαϊκή Ελλάδα πέτυχε τα τελευταία 40 χρόνια όσα δεν πέτυχε στα 160
προηγούμενα χρόνια της νεότερης ιστορίας της».
Τυχαίο;
Το 2017, στα 60χρονα της ΕΕ με νωπό το τραύμα του Brexit, κατατίθεται στο Ευρωκοινοβούλιο
Λευκή Βίβλος με «5 πιθανά σενάρια για το μέλλον της Ευρώπης». Θεωρητικά,
ανοίγει διάλογος. Πρακτικά, η επιλογή έχει ήδη γίνει, όπως ξεκαθαρίζει η Μέρκελ
στη συνάντηση των ηγετών: Για να μην καθηλωθεί η Ευρώπη, «κάποιες χώρες πρέπει
να προχωρήσουν και να ηγηθούν... Διαφορετικές
ταχύτητες πρέπει να είναι δυνατές εντός της Ευρώπης.» Εξ ου και ο τίτλος
στο κείμενο του ιστοτόπου της Γερμανικής Καγκελαρίας: «Μια Ευρώπη με
διαφορετικές ταχύτητες».
Aυτό είναι ωστόσο πραγματικότητα από την ίδρυση της Κοινότητας
Άνθρακα και Χάλυβα. Δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς: Ο νόμος της ανισόμετρης
ανάπτυξης δρα σε οποιαδήποτε καπιταλιστική ολοκλήρωση χωρών διαφορετικού επιπέδου
ανάπτυξης. Αν ωστόσο 60 χρόνια προπαγάνδας με κεντρικό στόχο «σύγκλιση», παφ!
διαλύονται σε μια στιγμή, τι θα μπορούσε να προσδοκά η πατρίδα μας από το «ευρωπαϊκό»
της μέλλον; Τη νέα «Μεγάλη Ιδέα»: Συμμετοχή
στην «πρώτη ταχύτητα»! Το οραματίζονται δεκάδες εκπομπές και κείμενα και
επαναλαμβάνεται πιο προωθημένα στον πανηγυρικό στη Βουλή του αν.ΥΠΕΞ Μ.Βαρβιτσιώτη: «Aυτά τα 40 χρόνια η χώρα μας ωφελήθηκε
πολιτικά, οικονομικά και στρατηγικά από τη συμμετοχή της στον σκληρό πυρήνα της Ένωσης (!)».
Σοβαρά, τώρα;
Η Ελλάδα πριν την ένταξη: Σε
πορεία σύγκλισης
Mια σύντομη «προενταξιακή» ματιά.
Η
ανάπτυξη της Ελλάδας ξεκινά μετά τον εμφύλιο, από τα ερείπια. Την πρώτη
δεκαετία «ανάπτυξης υπό την αιγίδα του κράτους» (1953-1962) ο μέσος ετήσιος
ρυθμός είναι 5,7% - ψηλότερος από Ιταλία, Γαλλία, Βρετανία, ΗΠΑ. Η Συμφωνία
Σύνδεσης Ελλάδας-ΕΟΚ υπογράφεται το 1962.
Την
επόμενη δεκαετία (1963-1973) στην Ελλάδα πραγματοποιείται «αναπτυξιακό άλμα».
Οι ρυθμοί ανάπτυξης (κοντά στο 8%) υπερτερούν έναντι των αντιστοίχων όλων των
χωρών του ΟΟΣΑ πλην Γερμανίας και Ιαπωνίας. Την περίοδο μεταξύ των δύο
πετρελαϊκών κρίσεων (1974-1979) ο μέσος ρυθμός επιβραδύνεται (4,5%) – αν και ψηλότερος
του μ.ο. της ΕΟΚ (3%). Παρ’ ότι διατηρούνται χαρακτηριστικά λιγότερο
αναπτυγμένων οικονομιών, η διάρθρωση της
οικονομίας αρχίζει να μοιάζει με αυτή των αναπτυγμένων, με σοβαρή διεύρυνση της
βιομηχανικής βάσης και των εξαγωγών βιομηχανικών προϊόντων. Στα 17 χρόνια πριν
την ένταξη (1963-1980) το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές υπερεντεκαπλασιάστηκε. Η χώρα βρισκόταν σε σαφή πορεία σύγκλισης.
40 χρόνια ένταξης (1981-2021):
Κατάρρευση της
παραγωγής, χώρα κυρίως τουριστικών υπηρεσιών
Στα
επόμενα 40 χρόνια το ΑΕΠ απλώς τριπλασιάστηκε. Η πορεία σύγκλισης αναστράφηκε.
Μ΄εξαίρεση το «διάλλειμμα» 1996-2008, μετατράπηκε σε πορεία απόκλισης.
Ας
δούμε τις βασικότερες διαρθρωτικές
μεταβολές μεταξύ 1981-2017:
Οι
υπηρεσίες εκτινάχθηκαν - αύξηση 70%, από 56% στο 79,1% του ΑΕΠ. Ειδικά οι
χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες υπερτριπλασιάστηκαν, από 3,3% στο 11,3% του ΑΕΠ.
Η
«οικονομική φιλελευθεροποίηση» επιδείνωσε ραγδαία τα διαρθρωτικά προβλήματα της
ελληνικής βιομηχανίας: Μειώθηκε κατά 40%, από 30,5% στο 16,9% – τσακίζοντας κλωστουφαντουργία,
δέρμα, επεξεργασία μετάλλων και έπιπλα.
Ο
πρωτογενής τομέας κατέρρευσε – μειώθηκε κατά 2/3, από 13,5% στο 4,1% του ΑΕΠ. Η
ένταξη τροποποίησε τις συνθήκες διεξαγωγής των εισαγωγών, αυξάνοντας τις
ανταγωνιστικές πιέσεις στην ελληνική παραγωγή και δημιουργώντας «εκτροπή
εμπορίου» από φθηνούς προμηθευτές αγροτικών προϊόντων Α.Ευρώπης και Ν.Αμερικής
σε ακριβότερους των «βορείων» της ΕΕ (τεράστιες agri-business, ασυναγώνιστες από άποψη συγκέντρωσης
κεφαλαίου και καλλιεργούμενων εκτάσεων). Η ΚΑΠ, μεταβιβάζοντας τον έλεγχο της
ελληνικής αγροτικής παραγωγής - τι και πόσο να παράγει - σε εξωτερικά κέντρα,
συνέβαλε στη διαστρέβλωση της παραγωγικής της δομής και ταυτόχρονα συγκάλυψε
την καταστροφή της, καθώς επί χρόνια το αγροτικό εισόδημα συντηρούνταν τεχνητά μέσω
επιδοτήσεων - με αντάλλαγμα ξερίζωμα σταφιδάμπελων, καπνών και σκληρού σταριού
και τη φρουτοπαραγωγή στις χωματερές. Ενώ
ο μ.ρ. ανάπτυξης της αγροτικής παραγωγής στην ΕΕ την 20ετία 1981-2001 ήταν 2%, στην
Ελλάδα ήταν μόλις 0,2%! Το θετικό αγροτικό ισοζύγιο έγινε γρήγορα ελλειματικό.
Οι
εισαγωγές γενικά αυξήθηκαν με ρυθμούς ταχύτερους των εξαγωγών: H μεγάλη αγορά της ΕΕ αποδείχθηκε πολύ
μικρή για ν’ απορροφήσει τα ελληνικά προϊόντα,
ενώ η μικρή ελληνική αγορά αρκετά μεγάλη για τα ευρωπαϊκά.
Δραστικότερες
ήταν οι μεταβολές στην απασχόληση: Στη βιομηχανία οι εργαζόμενοι έπεσαν στο
μισό, από 20% στο 11% - με όλες τις δεξιότητες που χάθηκαν οριστικά. Με τον
περιορισμό των αγροτικών ενισχύσεων «ο βασιλιάς εμφανίστηκε γυμνός»: Οι απασχολούμενοι
στη γεωργία μειώθηκαν από 31% στο 12,9%, με τους μισούς αγρότες να
εγκαταλείπουν την καλλιέργεια της γης την πρώτη 20ετία της ένταξης. Η
«επιστροφή στη γη» (2010-2015) ανέβασε ελάχιστα την αγροτική απασχόληση-από
12,2% σε 12,9%.
Η
μετατόπιση της απασχόλησης από την παραγωγή προς τις υπηρεσίες (π.χ. αύξηση σε
μεταφορές, εμπόριο, τουρισμό, εστίαση κατά 40%) συνεχίστηκε καθ’ όλη την περίοδο της ένταξης αλλάζοντας βαθιά την ταξική διάρθρωση της
ελληνικής κοινωνίας: Η μισθωτή εργασία γίνεται κυρίαρχη μορφή απασχόλησης -
από 48,1% το 1981 σε 65% το 2017. Ο δραστικός περιορισμός των μεσαίων στρωμάτων
πόλης και χωριού συνοδεύεται από αύξηση της μερικής και «ευέλικτης» εργασίας και
της μακροχρόνιας ανεργίας. Η ελληνική κοινωνία εμφανίζεται να επικεντρώνεται
σχεδόν μονοθεματικά στον τουρισμό. Τελικά, το προενταξιακό σύνθημα του ΚΚΕ «θα
γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης» φάνηκε να επαληθεύεται με γκροτέσκο τρόπο.
Ποιος ωφελήθηκε μέχρι την κρίση
του 2009;
Κατά
το μοναδικό «διάλλειμμα σύγκλισης» 1996-2008 η παραγωγικότητα της εργασίας ανήλθε
στο 5πλάσιο του 1960. Το ΑΕΠ ανά κάτοικο ως αγοραστική δύναμη ήταν επίσης 5πλάσιο
του 1960.
Ωστόσο,
αν παραμερίσουμε τους μέσους όρους, η εικόνα αποκαλύπτει δυο αντίστροφες
πορείες. Η διαχρονική απόδοση του κεφαλαίου ακολούθησε ανοδική πορεία, με το
ποσοστό κέρδους να φτάνει παραμονές της κρίσης στα μέσα επίπεδα της περιόδου
1961-1973. Αντίθετα, το μερίδιο της εργασίας στην προστιθέμενη αξία ακολουθεί σταθερά πτωτική τάση από το 1983: Tο διάστημα 1978-1983 (συμπεριλαμβάνεται
η πρώτη περίοδος διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ) κυμαινόταν μεταξύ 70%-75% του ΑΕΠ. To 1984-1990 μειώθηκε στο 65%-70%, ενώ έκανε «βουτιά» το 1991-1993
(κυβέρνηση Μητσοτάκη) και σταθεροποιήθηκε γύρω στο 62% από το 1994 – για να
υποστεί συντριβή τη μνημονιακή περίοδο. Η οικονομική πολιτική που ασκήθηκε στις
πρώτες τρεις δεκαετίες της ένταξης οδήγησε σε πρωτογενή αναδιανομή του
εισοδήματος σε βάρος της εργασίας, ενώ η φορολογική πολιτική, μειώνοντας τη
φολορογία των κερδών και αυξάνοντας τη φορολογία του εισοδήματος από εργασία
και τους έμμεσους φόρους, λειτούργησε ως δεύτερη διαδικασία αναδιανομής.
Σύμφωνα με τη Eurostat,
παραμονές της κρίσης μόνο η Ρουμανία, η Πορτογαλία και η Λετονία παρουσίαζαν δείκτες
εισοδηματικής ανισότητας χειρότερους
από την Ελλάδα. (Στη μνημονιακή περίοδο ο διπλός μηχανισμός αναδιανομής σε βάρος
της εργασίας απογειώθηκε.)
Κράτος
δικαίου, «δημοκρατικό πρότυπο» και 3 μνημόνια
Η
εμβάθυνση και περιφρούρηση των δημοκρατικών θεσμών στάθηκε βασική αιτιολογία της
ένταξης.
Αξίζει
να ρίξουμε μια ματιά στη σημερινή ΕΕ. Είναι αυτή που προωθεί την
αποπολιτικοποίηση της πολιτικής θεσμοποιώντας την άποψη ότι μόνο τεχνοκράτες μπορούν
να διαχειρίζονται περίπλοκες πολιτικές ανεμπόδιστοι από λαϊκιστικές πιέσεις (δηλ.
από κάθε λαϊκό έλεγχο). Έχει αλλεργία στα Δημοψηφίσματα. Όταν απορρίφθηκε
δημοψηφικά από Γάλλους και Ολλανδούς το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, πέρασε τα βασικά
στοιχεία του στη Συμφωνία της Λισαβώνας. Όταν το Ιρλανδικό Δημοψήφισμα την απέρριψε,
υποχρέωσε τους Ιρλανδούς να το επαναλάβουν μέχρι ν΄αλλάξει αποτέλεσμα. Όταν η
θεσμοθετημένη Ευρωπαϊκή «Πρωτοβουλία Πολιτών» συγκέντρωσε τις αναγκαίες υπογραφές
για Δημοψήφισμα φραγμού στην ιδιωτικοποίηση του νερού, η ΕΕ δήλωσε ανεύθυνη
πετώντας το μπαλάκι στις κυβερνήσεις – την ίδια ώρα που η Τρόικα επέβαλε την ιδιωτικοποίηση ΕΥΔΑΠ και
ΕΥΑΘ στα ελληνικά μνημόνια! Βεβαίως η σημαντικότερη «εκτροπή» ήταν αυτή της
Συνθήκης του Μάαστριχτ, του Συμφώνου Σταθερότητας και του υπόλοιπου νομοθετικού
οπλοστάσιου από το 1992, συμπεριλαμβανομένων των «Ευρωπαϊκών Εξαμήνων»
ασφυκτικού ελέγχου των κρατικών προϋπολογισμών: Ο νεοφιλελευθερισμός
επιβάλλεται πλέον «από τα πάνω» σε κάθε χώρα, ανεξάρτητα από ποιες πολιτικές
δυνάμεις και με τι πρόγραμμα ψηφίζονται για κυβέρνηση.
Η πικρή εμπειρία της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και της πραξικοπηματικής ανατροπής της απόφασης του Δημοψηφίσματος του Ιουλίου 2015 καταδείχνουν τη ρηχότητα του «δημοκρατικού προτύπου». Ανάλογα και η επιβολή τριών Μνημονίων μέσω μιας Τρόϊκας που κατόπιν εορτής διευκρινίστηκε ότι δεν είχε «νομιμοποίηση», αλλά στο μεταξύ μετάτρεψε την Ελλάδα σε «υβριδικό» κράτος περιορισμένης κυριαρχίας: Μεταξύ άλλων «υπεξαιρώντας» ολόκληρη τη δημόσια περιουσία μέσω του «Υπερταμείου», αλλά και τα δημόσια έσοδα μέσω «ανεξάρτητης αρχής» που δεν ελέγχεται από την ελληνική κυβέρνηση, αλλά στο ΔΣ της συμμετέχουν οι Βρυξέλλες... Η Ελλάδα είναι επιπλέον η μοναδική χώρα που «μεταμνημονιακά» υπάχθηκε σε ειδικό καθεστώς «εντατικής παρακολούθησης» μέχρι το 2060 με πρωτοφανή δέσμευση για πλεονασματικούς προϋπολογισμούς επί 40χρόνια – κάτι που δεν έχει καταφέρει ποτέ στην ιστορία του κόσμου οποιαδήποτε χώρα!
Ένταξη στο ευρώ
Η κρίση του 2009 μετατράπηκε πολύ γρήγορα σε
κρίση του ευρώ. Αντί για ανάλυση, παραθέτω χωρίς σχόλια πώς αντιμετώπιζαν το
θέμα δυο από τους «πατέρες» της ελληνικής ένταξης και ταυτόχρονα της ΟΝΕ, οι
Ζ.Ντ’ Εστέν και Χ.Σμιτ (Spiegel International,
11.9.2012): «Σμιτ: “Όταν υπογράφηκε
η Συνθήκη του Μάαστριχτ, η ΕΕ είχε 12 κράτη-μέλη. Και αυτοί οι 12 έκαναν το
λάθος να προσκαλέσουν όλους στην Ευρώπη να συμμετάσχουν στην ΕΕ, ακόμη και να
γίνουν μέλη της Νομισματικής Ένωσης...” Spiegel: “Ήταν
αυτό το γενετήσιο ελάττωμα του κοινού νομίσματος;” Σμιτ: “‘Οχι το μόνο. Ήταν λάθος να προσκαλέσουμε 27 χώρες (στην ΟΝΕ)
και στη συνέχεια ν’ αποδεχτούμε 16 ή 17
απ’ αυτές.” Ντ’ Εστέν: “Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, ήταν λάθος ν’ αποδεχτούμε την Ελλάδα... Η Ελλάδα είναι απλά
μια ανατολική χώρα. Χέλμουτ, θυμάμαι ότι (εσείς οι Γερμανοί) εκφράσατε
σκεπτικισμό προτού η Ελλάδα γίνει δεκτή στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1981.
Ήσασταν σοφότεροι από εμένα. H
Ομάδα του Ευρώ δε μπορεί
να επεκτείνεται συνεχώς.”
Κρίση πανδημίας, «ρήτρα δραπέτευσης», 2 δείκτες της Eurostat και το 1821
Δεν
υπάρχει εκκωφαντικότερη ομολογία αποτυχίας της νεοφιλελεύθερης ανασυγκρότησης
της ΕΕ από την πρώτη κίνηση που έκανε αντιμέτωπη με την πανδημική κρίση:
Προσφυγή στη «ρήτρα διαφυγής» του Συμφώνου Σταθερότητας – μια «δραπέτευση» από τα «φρένα» χρέους, ελλειμάτων κ.α. τύπου Μάαστριχτ,
που «λύνει τα χέρια» για το 2020, 2021, 2022... ώστε να παρθούν μέτρα απολύτως
αναγκαία - και «απαγορευμένα». (Στήνει βεβαίως τα ταμεία διανομής επιχορηγήσεων
και δανείων έτσι ώστε ν’ αποτελούν
μηχανισμούς μαντρώματος των κρατών πίσω στη δημοσιονομική στρούγκα μόλις αυτό
γίνει εφικτό...)
Δεν
υπάρχει ταυτόχρονα κυνικότερη έμπραχτη ομολογία ότι τα μνημόνια, ξεκινώντας από
το 2010, δεν ήταν η «αλληλεγγύη των εταίρων» στη δύσκολη ώρα της Ελλάδας,
σύμφωνα με τους πανηγυρικούς στη Βουλή – αλλά η σχεδιασμένη ερήμωση μιας χώρας,
προκειμένου να μην χρειαστεί Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία να καταφύγουν σε νέα
πακέτα «διάσωσης» των τραπεζών τους για δεύτερη φορά μέσα σ’ ένα χρόνο και να συνεχίσει να εξυπηρετείται
το ελληνικό χρέος: Tο
2010 ήταν στο 120% του ΑΕΠ κι αναγνωριζόταν ως μη βιώσιμο. Σήμερα κινείται προς
το 210% του ΑΕΠ – και θεωρείται βιώσιμο!
Ο
απολογισμός των 40 χρόνων ένταξης συμπηκνώνεται τελικά σε δυο δείκτες της Eurostat: Στις 31.12.2018 η Ελλάδα ήταν η μια από
τις δύο χώρες της ΕΕ που το ΑΕΠ της μια δεκαετία μετά την κρίση παρέμενε μικρότερο από το ΑΕΠ της το 2008 – κατά το
τρομακτικό -22%... (Η άλλη χώρα ήταν η Κύπρος με -1%). Ενώ σύμφωνα με την
έρευνα της Eurostat “Inability to make ends meet – EU-SILC survey” η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα όπου την
ίδια χρονική περίοδο, μια δεκαετία από την κρίση, όχι μόνο είναι περισσότεροι,
αλλά έχουν διπλασιαστεί (από 20% σε
38,2%) οι πολίτες που δηλώνουν ότι «δε μπορούν να τα βγάλουν πέρα».
Από
εδώ βουρ! στις χώρες «πρώτης ταχύτητας» της ΕΕ. Όλα είναι δυνατά, πόσο μάλλον
όταν ως κεντρικό μήνυμα του γιορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση αναδεικνύεται
ότι το 1821 οι Έλληνες επέλεξαν Ευρώπη!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (κατ’ αντίστροφη χρονολογική σειρά)
EUCosmos Info, Τεύχη 1-20 (2020-2021). Έκδοση &
Σύνταξη: Θ.Σταθούλια.
“Inability to make
ends meet – EU-SILC survey.” Eurostat.
Last update: 24.3.2021
«40
χρόνια η Ελλάδα στην ΕΕ». Επιμ. Χριστίνα Κοψίνη. ΕφΣυν, 22.02.2021
«"Ελλάδα-ΕΕ:
40 χρόνια πιο δυνατοί μαζί": Έναρξη εκδηλώσεων & παρουσίαση λογοτύπου
στη Βουλή.» ΣΚΑΙ, 18.2.2021
“Datawatch. Making
ends meet - % who say they are struggling”. The Malta Business Weekly, 7.1.2020
Μ.Σχοινάς:
“40 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη, που άλλαξε τη μοίρα
του τόπου.» Capital.gr, 1.1.2021
Υπουργείο
Εξωτερικών / Ελληνική Δημοκρατία: «Η πορεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση»,
29.12.2020.
Cinzia Alcidi / Angela Capolongo / Daniel Gros, “Study on the sovereign
debt sustainability in Greece during the economic adjustment programmes:
2010-2018”, CEPS, 23.10.2020
“17 October:
International Day for the Eradication of Poverty.” Newsrelease. Eurostat,
16.10.2019
“Risk of
Poverty. 2018 Survey on Income and Living Conditions.” Press Release. Hellenic
Statistical Authority, 21.6.2019
Νάντια
Βαλαβάνη: «Προοπτική ασφυξίας. Μέρος A: Λιτότητα και
χρέος. Μέρος B:
Η Ελλάδα στα βαλτοτόπια της μετα-μνημονιακής
“ενισχυμένης επιτήρησης». 10.7.2018 http://www.nadiavalavani.gr/2018/07/572018.html
Νάντια Βαλαβάνη: «Δημοκρατία, προσφυγική και
οικονομική κρίση και ο λαϊκισμός στην Ευρώπη». Insider.gr,
28.2.2018
http://www.nadiavalavani.gr/2018/02/2222018.html
Emmanuel
Mourlon-Druol, “Rethinking Franco-German relations: a historical perspective”.
Policy Contribution, Issue no 29, November 2017
Ceri Parker, “6
things the EU has achieved, 60 years on from its founding treaty”. World
Economic Forum, 23.3.2017
“An EU with
different speeds. Four leaders’ meeting
in Versailles”. Die Bundesregierung, 6.3.2017
https://archiv.bundesregierung.de/archiv-de/meta/startseite/an-eu-with-different-speeds-479492
Ευρωπαϊκή
Επιτροπή: «Λευκή Βίβλος για το μέλλον της Ευρώπης. Προβληματισμοί και σενάρια
για την ΕΕ των 27 έως το 2025.», 1.3.2017
«Μείωση
παραγωγής, εκτίναξη υπηρεσιών». «Καθημερινή», 20.2.2017
Π.Λιαργκόβας,
Α.Χουλιάρας: «Η Ελληνική εμπειρία των Διαρθρωτικών Ταμείων της Ευρωπαίκής
Ένωσης: Οι αγνοημένες επιπτώσεις», Region & Periphery, Issue 2016 (5)
Νάντια Βαλαβάνη: «Τρίτο Μνημόνιο – Η ανατροπή μιας
ανατροπής.» Εκδ. Λιβάνη, Δεκ.2016
Νάντια Βαλαβάνη: «Η αρπαγή της Ελλάδας. Χρέος και
ιδιωτικοποιήσεις – Ένα κοινοβουλευτικό χρονικό.» Εκδ. Λιβάνη, Ιαν. 2015
“Seventeen
Countries were far too many.” Spiegel International, 11.9.2012
Γ.
Μηλιός: «Η ελληνική οικονομία κατά τον 20ο αιώνα». Στο συλλογικό «Η Ελλάδα το
19ο και τον 20ο αιώνα. Εισαγωγή στην Ελληνική κοινωνία».
Επιμ. Α.Μωϋσίδης, Σ.Σακελλαρόπουλος, Μ.Αποστολοπούλου. Εκδ. Τόπος, Δεκ.
2010. http://users.ntua.gr/jmilios/Oikonomia_Eikostos1ab.pdf
Κ.Λαπαβίτσας & βρετανική επιστημονική ομάδα: «Η
Ευρωζώνη ανάμεσα στη λιτότητα και την αθέτηση υποσχέσεων». Εκδ. Λιβάνη, 2010
Τάκης
Φωτόπουλος: «Η καταστροφή της γεωργίας μας στην ΕΕ.» Περιεκτική Δημοκρατία,
Τεύχος 9, Μάρτιος 2005
Σαράντης
Λώλος: «Αξιολόγηση της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα από τη μεταπολίτευση
έως την ένταξη στην ΟΝΕ, 1974-2000. Σημειώσεις διδασκαλίας». Πάντειο
Πανεπιστήμιο, 2003
Διδακτορική
διατριβή Γεωργίου Α. Μανωλά: «Εκτίμηση των μακροοικονομικών επιπτώσεων από την
ένταξη της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες – Ένα οικονομετρικό υπόδειγμα»,
Τόμος 1. Πάντειο Πανεπιστήμιο, 1992
Κ.Καραμανλής:
«Ομιλία κατά την υπογραφή της Συμφωνίας Ένταξης της Ελλάδος στην ΕΟΚ» (Δύο
ομιλίες) Pro
Europa, 28.5.1979
Reviewed by Νάντια Βαλαβάνη
on
10:23:00 μ.μ.
Rating:
